SOLUNUM YOLU TIKANIKLIKLARI : Hayati önemi olan hava yolu tikanikligina
yaklasimda tam tikaniklik olusmadan teshisin konulmasi ve gerekli müdahalelerin
yapilmasi hayat kurtaricidir. Kuskulanilna olgular için ilk nölemler alinmali ve
müdahaleye hazir olunmalidir. Bu arada hava yolu tikanikligi olusturan
sebeplerin arastirilmasi bazen tedavi anlamina da gelebilir.
Örnegin bir
yabanci cismin görülmesi ve çikartilmasi hem teshis hem de tedavi özelligi
tasir. Hastanin süratle entübe edilmesi veya hava yolunu rahatlatici cerrahi
girisim geçirmesi gerekebilir. Anamnezde solunum yolu tikanikligi öncesinde
meyadana gelen olaylar sorusturulur. Travma, allerjik reaksiyon veya aspirasyon
ipuçlari arastirilir. Hastanin bu duruma ne kadar süre içinde girdigi de
önemlidir.
Örnegin allerjik bir reaksiyona bagli laringospazm çok ani
iken enfeksiyona bagli sikinti daha uzun sürer. Öyküde önceden yasanan solunum
sikintilari, ates, yutma güçlügü, yabanci cisim aspirasyon özellikleri
arastirilir. Hastanin özgeçmisinde entübasyon hikayesi, geçirilmis travmalar,
büyüme gerilikleri önem tasiyabilir.
Fizik muayenede total tikaniklik
belirtileri gözden geçirilir. Solunum hareketi yoklugu, afoni, öksürük ve
hirlama yoklugu durumun ciddi oldugunu gösterir. Stridor varsa solunum hangi
komponentinde oldugu tikaniklik yeri hakkinda bildi verir. Inspiratuar stridor
daha çok supraglottik ve glottik sebeplerde, ekspiratuar stridor bronslar ve alt
trakeaya ait problemlerde, bifazik yani hem inspiratuar hem de ekspiratuar
stridor üst trakea, subglottik ve glottik sorunlarda görülür. Solunum
sikintisinin bir baska belirtisi de çekilmelerdir.
Üst solunum yolu
tikanikliklarinda suprasternal, supraklavikuler kaslarin içe dogru çekilmesi,
alt solunum yolu tikanikliklarinda ise interkostal kaslarda çekilmeler olur.
Solunum yardimci kaslari olaya katilir. Kornaj diye tanimlanan sesli ve
hiriltili solunum sirasinda ötmeler de gözlenebilir. Solunum sikintisi ile
geçirilen süre arttikça siyanoz ve sonralarinda yorulma gözlenir.
Bazi
etiyolojik nedenlerde tipik pozisyon tercihleri olur. Örnegin akut epiglottitli
hastalar yatmaktansa oturmayi, laringomalazik bebekler ise oturmaktansa yatmayi
tercih edebilirler. Solunum sikintisi ile birlikte ses kisikligi glottik bir
sebebi, sesin boguk çikmasi supraglottik bir sebebi akla
getirmelidir.
Mümkünse hipofarinks ve larinksin muayenesi ile olasi
etiyolojik nedenler görülebilir. Yardimci tani yöntemleri radyolojik ve
endoskopik tetkiklerdir. Yumusak doku dansitesinde lateral boyun grafisi üst
solunum yolunun açikligi hakkinda bilgi verir.
Akciger grafisi mutlaka
istenmelidir. Elektif kosullarda bilgisayarli tomografi çok yardimci olur.
Endoskopik yöntemlerle larinks, hipofarinks ve broslarin incelenmesi hem tani
hem de tedavi amaci güdebilir. Etiyolojik sebepler eriskinler, çocuklar ve
yenidoganlarda olmak üzere 3'e ayrilarak incelenebilir.
Akut epiglottit 2
yasindan büyük çocuklarda görülür. Tablo çok kisa sürede kötülesir. Yutma
güçlügü, oturma pozisyonunu tercih etme, inspiratuar stridor, ates yüksekligi
vardir. Etken H.influenza tip B'dir. Orofarinks muayenesi ile bile hasta spazma
girebilir. Epiglot çok hassastir, sik muayeneden kaçinilmalidir.
Boynun
ekstansiyona getirilmesi veya epiglota entübasyon tüpünün degmesi bile spazma
yol açabilir. Dogru girisim çesitleri, gerektiginde nazotrakeal entübasyon ve
trakeotomidir. Oksijen inhalasyonu, intravenöz antibiotik ve steroid uygulamasi
çogu hastada yeterli olabilmektedir.
Laringotrakeal bronsit veya Krup
sendromunda hava yolunun konsantrik daralmasi sözkonusudur. Etken çogunlukla
viraldir.
Larinks papilamatozunun etkeni HPV tip 6 ve 11'dir. Çocuklarda
hava yolu tikanikliklari ani oldugunda, her zaman kuskulanilmasi gereken durum
hava yolu yabanci cisimleridir. Yenidoganlarda hava yolu tikanikliklarinin en
sik sebebi laringomalazidir.
Laringotrakeal halkanin inspiryumda olusan
negatif basinca dayanamayacak kadar gevrek olmasindan dolayi inspiratuar stridor
gelisir. Stridor ayakata veya oturmada artar, yatarken azalir. Endoskopi ile
teshis konulur. 18 ay civarinda kendiliginden geriler, tolere edemeyen olgularda
cerrahi müdahale gerekebilir.
Deride baska yerlerdeki hemanjiomatöz
lezyonu olan bebeklerde trakea içinde veya subglottiste hemanjiomlar olabilir ve
solunum sikintisi olabilir. Aglama ile kan hacmi aratar ve hemanjiom kitlesi
büyür, solunum sikintisi artar.
Tedavi:
√ Orofarengeal tikanikliklar
tam tikaniklik seklinde ise olgunun arkasina geçip eller karninda birlestirilir,
sikarak karin içi ve dolayisi ile intratorakla basinç arttirilir (Heimlich
manevrasi).
√ Agiz içi temizligi yapilarak, kan kusmuk, yabanci cisimler
çikartilir.
√ Bas ekstansiyona, mandibula öne çekilerek solunum yolu açilmaya
çalisilir.
√ Airway yerlestirilir.
√ Gerekirse entübasyon veya trakeotomi
gerçeklestirilebilir.
√ Laringotrakeal tikanikliklarda, önce mümkünse
konservatif yaklasilir.
√ Yakin izlem, steroid enjeksiyonu, rasemik
epinefrin, oksijen inhalasyonu ve buhar tedavisi uygulanir.
√ Entübasyon
ciddi yüz ve hava yolu travmalarinda çok güç olabilir.
√ Laringotrakeal
kiriklarda entübasyon kontrendikedir.
√ Entübasyon tüpü seçiminde küçük
çocuklarda ölçek küçük parmak genisligidir.
√ Entübe edilemeyen tüm vakalarda
trakeotomi endikasyonu vardir.
√ Trakeotomi öncesi diger cerrahi girisimler
(krikotiroidotomi ve transtrakeal ventilasyon) zaman kazandirmak amaciyla
uygulanabilir.
