Gilbert sendromu, karacigerin, alyuvar hücrelerinin parçalanmasi ile
üretilen, bilirubin adindaki maddeyi gerektigi gibi isleme koymadigi, yaygin
görülen, hafif bir karaciger bozuklugudur. Ayni zamanda yapisal hepatik
islevsizlik, indirekt iyi huylu bilurubinemi ve ailevi hemolitik olmayan sarilik
olarak da bilinen Gilbert sendromu genellikle tedavi gerektirmez ve ciddi
komplikasyonlar olusturur.
Hatta, Gilbert sendromu iyi huylu yapisi
nedeniyle, genellikle hastalik olarak kabul edilmez. Bu rahatsizligin bulundugu
çogu insan bunu, kan testinde bilirubin düzeylerindeki artis görüldügü zaman,
tesadüfi olarak fark etmektedir. Gilbert sendromu ABD nüfusunun yüzde 3ü ila
yüzde 10unu etkilemektedir. Erkeklerde bu rahatsizlik kadinlara göre daha sik
görülür.
√ Kalitsal bir rahatsizlik olan Gilbert sendromu dogustan
mevcuttur. Ender olarak semptomlara yol açsa da, bilirubin düzeyini süt
sariligina neden olacak kadar yükseltebilir. Bilirubin tehlikeli bir düzeye
ulasmasa da, meydana gelmesi halinde, huzuru kaçiran bir görüntü arz edebilir.
Genellikle, bilirubin fazlasi, cildi etkilemeden önce gözlerin aklarinin sariya
dönmesine neden olur. Eger bilirubin düzeyinin artisi devam ederse, cildiniz
sarimsi bir renk alabilir.
√ Eger sizde Gilbert sendromu varsa, bir dizi
etken bilirubin düzeyini artirabilir. Bunlar asagidakileri içerebilir:
•
Soguk alginligi veya grip gibi enfeksiyonlar dahil olmak üzere hastalik
•
Regl olma
• Aç kalma veya ögün atlama
• Dehidrasyon ( Susuz kalma)
•
Asiri yorulma
• Gilbert hastasi olan bazi kisiler bayilma, halsizlik ve karin
agrisi nöbetleri yasamaktadirlar. Öte yandan, Gilbert'in gerçek anlamda bu gibi
semptomlara neden olup olmadigi ya da bunlarin stresle mi yoksa baska
rahatsizliklarla mi ilgili oldugu bilinmemektedir.
√ Karacigeriniz
sarimsi bir pigment olan bilirubini dogal olarak üretir. Bu, eski alyuvar
hücrelerinin parçalanmasiyla açiga çikan normal bir atiktir. Bilirubin, kan
dolasiminiz araciligi ile karacigerinize geçer. Normal beden isleyisinde,
karaciger hücrelerindeki bir enzim, bilirubinin parçalanmasina ve kan
dolasimindan atilmasina yardimci olur. Bilirubin, karacigerden bagirsaklara
safra araciligi ile geçer. Daha sonra vücuttan diski ile atilir. Kanda az
miktarda bilirubin kalir.
Öte yandan, Gilbert sendromunun bulundugu
kisiler, bilirubinin parçalanmasina neden olan enzimi kontrol eden anormal bir
geni kalitim yolu ile alirlar. Bu gen, anormalligi enzim düzeyinin daha düsük
olmasina sebebiyet verir. Bunun sonucunda, bilirubinin, indirekt bilirubin adi
verilen bir türü, kanda asiri miktarda birikebilir. Bazi uzmanlar, Gilbert
sendromunun sadece bilirubin düzeyleri araligindaki normal bir degiskenlik
oldugu kanisindadir.
√ Risk Faktörleri
Anormal genlerin kalitim
yoluyla alinmasina ek olarak, Gilbert sendromuna yakalanma olasiligini artirdigi
bilinen hiçbir risk faktörü bulunmamaktadir.
√ Eger cildinizde veya
gözünüzün normal durumda beyaz olan bölümlerinde sarimsi bir renk oldugunu fark
ederseniz, bunu saglik bakimi saglayiciniza vakit geçirmeden bildirin. Gilbert
sendromu disinda çesitli rahatsizliklar sariliga yol açabilir ve tip testleri
ile muayeneleri ciddi rahatsizliklari olasilik disi birakabilir.
√ Eger
sizde sarilik varsa, saglik bakimi saglayiciniz sizde Gilbert sendromu veya
baska bir rahatsizlik oldugundan süphelenebilir. Öte yandan, Gilbert sendromu
çogu zaman sadece, hastalik, cerrahi ameliyat veya yasam sigortasi poliçesi
satin almak gibi, saglikla ilgili baska nedenlere yönelik olarak kan testinden
geçildigi zaman, tesadüfen ögrenilir. Gilbert sendromu dogustan mevcut olsa da,
genellikle bilirubin üretiminin arttigi ergenlige veya sonraki dönemlere kadar
teshis edilmez.
Doktorunuz, fiziksel bir muayene ve ek kan testleri
gerçeklestirilmesini isteyebilir. Gilbert sendromu ile sarilik nöbeti
yasamadiginiz takdirde, hiçbir fiziksel belirti veya semptom göstermezsiniz.
Yaygin kan testleri asagidakileri içerir:
• Eksiksiz kan sayimi CBC
•
Karaciger islev testleri KCFT
Gilbert sendromu teshisi genellikle kan
testlerine dayali olarak konabilir. Gilbert sendromunda, hafifçe artan indirekt
bilirubin düzeyi haricinde, sonuçlarin tümü genellikle normal olacaktir. Sizde
Gilbert sendromu varsa, kaninizdaki bilirubin düzeyi dalgalanma gösterebilir.
Normal düzey araligina göre her zaman daha yüksek olmaz. Eger ilk kan testinizde
normal bilirubin düzeyi oldugu gösterilirse, doktorunuz testin birkaç kez tekrar
edilmesini önerebilir.
Doktorunuz ender olarak, asagidakiler de dahil
olmak üzere baska testleri isteyebilir:
• Karacigerin ultrasonun
çekilmesi
• 24 saatlik bir dönem boyunca aç kalinarak bunun bilirubin
düzeylerini artirip artirilmadigina bakilmasi
• Yaygin olarak kullanimda
olmayan, Gilbert sendromuna neden olan anormal genin kontrol edilmesine yönelik
genetik testler
Sizde sarilik veya yüksek bilirubin düzeyi oldugu zaman,
sizde daha ciddi bir karaciger rahatsizliginin olmadigindan emin olunmasi önem
tasir. Doktorunuz bu gibi rahatsizliklarin olup olmadigini kontrol etmek için
baska testler de ister.
• Karaciger islev testleri
• Tam kan
sayimi
• Ultrason
√ Komplikasyonlar
Gilbert sendromu sarilik
devrelerine yol açabilir. Öte yandan, sarilik genellikle hafiftir ve kendi
kendine iyilesir. Rahatsizligin kendisinin bilinen baska hiçbir komplikasyonu
yoktur ve karacigere hasar vermez.
Bilirubini isleme koyan enzimin düzeyinin
düsük olmasi, belirli ilaçlarda yan etkilerin artmasina sebebiyet verebilir.
Ayni enzim vücudun belirli ilaçlari ortadan kaldirmasina yardimci olur. Özel
olarak, kolon kanserinin tedavi edilmesinde kullanilan bir ilaç olan irinotesan
(Camptosar), Gilbert sendromu bulunan kisilerde zehirleyici düzeylere ulasarak,
agir ishale sebebiyet verebilir. Belirli ilaçlarda bu olasi etki söz konusu
oldugundan, sizde Gilbert sendromu varsa, herhangi bir yeni ilaç almadan önce
doktorunuz ile konusun.
√ Önleme
Gilbert sendromu kalitsal bir genetik
bozukluktur. Bu bozuklugun gelisimi yasam tarzi ile ilgili aliskanliklarla veya
ortamla baglantili degildir. Bu rahatsizligi teorik olarak engellemenin tek yolu
ebeveynlerin buna neden olan anormal geni çocuklarina iletmelerinin
engellenmesidir. Ancak genel nüfustaki kisilerin yarisindan fazlasinin bu
anormal genin bir kopyasini tasimasi bunu çok yaygin kilmaktadir. Eger bu
anormal genin bulundugu iki kisinin çocugu olursa, Gilbert sendromuna neden olan
bu genetik kusuru çocuklarina geçirebilirler, ancak bu her zaman olmaz. Bu
anormal genin iki kopyasinin bulundugu herkes Gilbert sendromuna yakalanmaz. Bu
durum, ailenizin geçmisinde bu rahatsizlik olmasa da sizin buna
yakalanabileceginiz anlamina gelmektedir. Buna karsit olarak, Gilbert sendromu
olan herkeste bu anormal genin iki kopyasi vardir.
√ Yasaminizdaki
belirli olaylar Gilbert sendromundaki, sariliga neden olan daha yüksek bilirubin
düzeyi fasillarini tetikleyebilir. Bu durumlari yönetmek için elinizden geleni
yapmak, bilirubinin kontrol altina alinmasina, belki de sarilik nöbetlerinin
engellenmesine yardimci olabilir.
Bu adimlar asagidaki gibidir:
•
Soguk alginliklari ve grip gibi bulasici hastaliklardan korunmak
• Duygusal
stresi yönetmek
• Besleyici bir diyet uygulamak, aç kalmaktan ve ögünleri
atlamaktan uzak durmak
√ Herhangi bir tibbi rahatsizlik teshisinin
konmasi baslangiçta korkutucu olabilir. Ancak Gilbert sendromu iyi huylu bir
rahatsizliktir. Gilbert sendromu bulunan kisilerin normal bir yasam süresi olur.
Eger zaman zaman sariliga yakalanirsaniz, bunun zararli olmadigini, muhtemelen
yasaminizdaki stres etkenleri ile baglantili oldugunu ve sadece kendi kendine
geçebilecegini unutmayin.