Günümüzde anestezi yöntemlerinin iyilesmesi, sterilite ve enfeksiyon
problemlerine karsi güçlü antibiyotiklerin bulunmasi, ameliyat dikis
materyallerindeki gelismeler ve cerrahi tekniklerin ilerlemesi sonucunda
sezaryen ameliyatlari son derecede güvenli ve kolay bir islem haline
gelmislerdir.
Sezaryen hastanin istegine bagli yapilabilecegi gibi bazi
tibbi zorunluluklar karsisinda da yapilabilir. Bu tibbi zorunluluklar, anne veya
bebege bagli olabilecegi gibi gebeligin kendine has özel durumlarina da bagli
olabilir. Yine yapilacak olan sezaryen ameliyati, gebeligin seyrine göre degisik
gebelik haftalarinda olabilir. Genel olarak amaç anne ve bebek açisindan en
uygun zamani yakalamaktir.
√ Istege bagli (elektif) sezaryen: Ülkemizde,
özellikle son senelerde hastanelerdeki istege bagli sezaryen oranlari gün
geçtikçe artmaktadir. Burada herhangi bir tibbi gereklilik olmaksizin, anne-baba
adaylarinin tercihleriyle, bebek gününü doldurduktan sonra (38. hafta sonrasi),
kararlastirilan bir günde sezaryenin uygulanmaktadir. Istege bagli sezaryenlerde
en sik karsilasilan neden anne adayinin normal dogumdan korkmasi, uzun
sürebilecek olan eylemi çekmek istememesi, bebegini en ufak bir risk altina
sokmak istememesi ile normal dogumun uzun dönem sonrasi olumsuz etkilerinden
(rahim ve mesane sarkmalari gibi) kaçinma istegidir.
√ Bebegin rahim
kanalina basla ilerlememesi: Bebegin dogum kanalina yan, makat veya çapraz
olarak gelmesi normal dogumda problemler yaratabilir. Normalde tüm gebeliklerin
%95inde bebek basla ilerlerken, diger durumlar %5 oraninda görülür. Bu tür
durumlarda bebegi riske atmamak için pek çok hekim tarafindan sezaryen
uygulanmaktadir. Plasenta (es) kisminin rahim agzini tamamen kapatmasi: Bu
durumda bebegin dogum kanalinda ilerlemesi kanamaya bagli problemler yaratacak
ve hem anne hem de bebek hayatini riske atacaktir.
√ Plasentanin (es
kisminin) erken ayrilmasi: Plasentanin bebegin dogumundan önce rahim duvarindan
ayrilmasina ablasyo plasenta ya da plasental dekolman adi verilir. Böyle bir
durumda bebege oksijen ve besin kaynaklarinin akisi bozulur. Kanamaya bagli anne
ve bebek hayatinin riske girdigi için bu durumda acil olarak bebek
dogurtulmalidir.
√ Makrozomi (Iri Bebek): Ultrasonda bebegin tahmini
agirliginin normalden fazla olmasi durumudur. Özellikle ilk gebeliklerde, doguma
yakin zaman içinde bebegin tahimi agirliginin 4000 gramdan fazla olarak
saptanmasi durumunda, bebek normal dogum riskine atilmayarak direkt olarak
sezaryen planlanabilir.
√ Bebegin kafasi ile anne adayinin kemik yapilari
arasinda uyumsuzluk (Sefalopelvik uygunsuzluk): Bu durum halk arasinda çatinin
dar olmasi olarak adlandirilmaktadir. Annenin kalça kemiginin anatomik yapisi
ve bebegin basinin bu bölgeye uygunlugu dogum seklinin kararini etkiler. Kalça
kemik çatisinin dar oldugu veya çatinin normal olmasina ragmen bebegin kafa
çapinin genis oldugu durumlarda yine seçilecek olan yöntem sezaryendir.
√
Çogul gebelikler: Sart olmamakla bu tür gebeliklerde sezaryen tercih edilir.
Özellikle üç ya da daha fazla sayida bebek varsa vajinal dogumdan kaçinilir.
Ikiz gebeliklerde ise önde gelen bebegin makat gelis arkadakinin ise bas gelis
olmasi durumunda ilk bebegin gövdesi dogduktan sonra arkadaki bebek ile kafalari
kilitlenebileceginden bu durum mutlak bir sezaryen gerekliligidir.
√
Bebekle ilgili bazi anormallikler: Bebegin dogum kanalindan geçmesini olanaksiz
kilan yapisal bazi anormalliklerin varliginda da sezaryen gerekliligi olabilir.
Bu durumun en önemli örnegi bebegin karin duvarinin kapanmadigi ve iç
organlarinin disarida oldugu gastrosizis ve omfalosel durumlaridir. Vajinal
dogum oldugunda bu organlarda ciddi zedelenmeler meydana gelir. Bazi iskelet
sistemi hastaliklari ile nöral tüp defekti gibi durumlarda da sezaryen
gereklidir. Yapisik ikiz (siyam ikizleri) varliginda da sezaryen
uygulanir.
√ Rahimdeki myomlar: Dogum kanalini daraltarak vajinal dogumu
olanaksiz hale getirebilirler. Dev kondilom (genital sigil) varliginda da
vajinal dogumdan kaçinilir.
√ Ikinmanin riskli oldugu durumlar: Bazi
durumlarda anne adayinin dogum sirasinda ikinmasi kendi sagligini tehlikeye
atabilir. Ileri derecede kalp hastaliklari bu durumun en güzel örnegidir. Benzer
sekilde beyin anevrizmasi gibi problemlerde de ikinma sakica yaratacagindan
sezaryen tercih edilir.
√ Annede herpes enfekiyonu: Anne adayinda aktif
genital herpes enfeksiyonu varliginda bebek dogum kanalindan geçerken
enfeksiyonu kapabilir. Bu oldukça riskli bir durumdur. Aktif genital herpes
varliginda vajinal dogum asla düsünülmez.
√ Annenin önceden geçirdigi
bazi ameliyatlar: Daha önceden geçirilen sezaryen, myomektomi (rahimden myom
alinmasi), bel fitigi veya vajinal ameliyatlar nedeni ile sezeryen
gerekebilir.
√ Vajinismus veya dogum korkulari: Vaginismus cinsel iliski
sirasinda vajenin istemsiz kasilmalari ile karakterize bir durumdur. Genelde
histerik yapidaki bu kadinlarda vajinal muayene ile dogumu izlemek mümkün
degildir. Anne adayinin normal dogumdan asiri korktugu veya muayeneyi tolere
edemedigi durumlarda da hiçbir tibbi gereklilik olmaksizin sezaryen
yapilabilir.
√ Bebegin sikintiya girmesi: Dogum eylemi (travay) izlemi
sirasinda veya daha öncesinde yapilan NST incelemelerinde bebegin sikintida
oldugunu düsündüren bulgularin varliginda acil sezaryen gerekli olabilir.
Bebegin rahim içinde gelisme geriligi durumunda siki gebelik izlemine gerek
vardir. Bebegin sikintisinin daha da artmasi acil sezaryeni
gerektirebilir.
√ Amniyon sivisinin mekonyumlu olmasi : Bebegin barsak
içerigine (diskisina) mekonyum denir. Bebegin dogum eylemi (travay) sirasinda
mekonyumunu yapmasi sikintida oldugunu gösterir. Eger bebek mekonyumunu yutarsa
dogum sonrasi akciger enfeksiyonu gelisebilir. Bu nedenle amniyon sivisinda
mekonyum saptandiginda sart olmamakla birlikte sezaryen tercih
edilebilir.
√ Dogum eyleminin (travayin) ilerlememesi: Rahim kasilmalari
düzenli ve güçlü olmasina ragmen rahim agzinin açilmamasi veya bebegin kafasinin
asagiya inmemesi durumlarinda sezaryen gerekliligi ortaya çikar. Eylemin
ilerlememesinde en önemli neden bebegin kafasinin dogum kanalina uygun sekilde
girememesidir. Zaman zaman eylem normal olmasi gereken sekliyle ilerlerken
bebegin kafasi dogum kanalinin ortasinda takilabilir. Bu durumda da sezaryen
gerekir.
√ Kordon sarkmasi veya kordonun önde gelmesi: Amniyon kesesi
açildiginda bebegin göbek kordonu rahim agzindan disariya sarkabilir, bu duruma
kordon sarkmasi denilir. Son derece acil olan bu durumda kordon sikisarak
bebege giden kanin kesilmesine ve bebegin ölmesine neden olabilir. Kordon
sarkmasi varliginda bir kisi elini annenin vajenine sokarak kordonu rahim içine
iter ve bu vaziyette ameliyat odasina gidilir. Bebek tamamen dogana kadar kisi
elini vajinadan çikarmaz.
Kordon, su kesesi açilmadan elle muayenede önde
geliyorsa bu duruma kordonun önde gelmesi denir. Yine yapilacak islem sezaryen
operasyonudur.
Bazi durumlarda ise doktor anne adayina özellikle sezeryen
önerebilir. Gebeligin çok zor elde edildigi ya da ikinci bir gebelik sansinin
düsük oldugu ileri anne yasi, gebeligin tüp bebek sonrasi olusmasi gibi
durumlarda normal dogumun bebege yükledigi risklerden kaçinmak ve bebegin sag
olarak dünyaya gelmesini garanti altina almak için sezaryen tercih edilebilir.
Eskiden literatürümüzde \"kiymetli bebek\" olarak geçen bu durum, daha sonra bu
terimin anlamsizligi nedeniyle terk edilmistir. Her ne olursa olsun tüm bebekler
kiymetlidir kiymetsiz tek bir bebek bile olamaz.
