Kolesterol nedir?
Kolesterol yasam için gerekli olan mum kivaminda yagimsi
bir maddedir. Kolesterol beyin, sinirler, kalp, bagirsaklar, kaslar, karaciger
basta olmak üzere tüm vücutta yaygin olarak bulunur. Vücut kolesterolü
kullanarak hormon (kortizon, seks hormonu), D vitamini ve yaglari sindiren safra
asitlerini üretir. Bu islemler için kanda çok az miktarda kolesterol bulunmasi
yeterlidir.
Eger kanda fazla miktarda kolesterol varsa bu kan
damarlarinda birikir ve kan damarlarinin sertlesmesine, daralmasina
(arteriyoskleroz) yol açar. Arteriyosklerozda damar duvarinda biriken tek madde
kolesterol degildir; akyuvarlar, kan pihtisi, kalsiyum... gibi maddeler de
birikir. Toplumda arteriyoskleroz için damar sertligi, damar kireçlenmesi gibi
ifadeler de kullanilmaktadir.Damarlar tüm vücutta yaygin olarak bulunur ve kalp,
beyin, böbrek. gibi organlara kan tasiyarak bu organlarin görev yapmasini
saglar.
Kolesterol hangi organin damarinda birikirse o organa ait
hastaliklar ortaya çikar. Örnegin; kalbi besleyen atardamarlarda (koroner
arterler) kolesterol birikimi olursa gögüs agrisi, kalp krizi gibi sorunlar
olusur. Böbrek damarlarinda kolesterol birikimi yüksek tansiyon ve böbrek
yetmezligine yol açabilir.
√ Iyi kolesterol - Kötü kolesterol
Kolesterol, yagimsi bir maddedir. Normal kosullarda, yag suyun içinde
çözünmez. Kolesterol de su özelliklerini tasiyan kanda normal kosullarda
çözünmez. Kolesterol, kanda çözünmesi ve tasinmasi için karacigerde bir protein
ile birlestirilir (paket edilir). Bu kolesterol ile protein birlesimine
lipoprotein adi verilir.
√ Degisik tipte lipoproteinler vardir
1.LDL
(low density lipoprotein, düsük yogunluklu lipoprotein): Kötü huylu
kolesteroldür.
2.HDL (high density lipoprotein, yüksek yogunluklu
lipoprotein): Iyi huylu kolesteroldür.
HDL ve LDL kolesterolden baska
lipoproteinler de vardir. Yag metabolizmasi bozuklugu olan hastalarin yaptirdigi
diger bir kan incelemesi de trigliserid ölçümüdür. Trigliserid de kolesterol
gibi kanda çözünen bir yagdir. Kan trigliserid düzeyi ile arteriyoskleroz
arasindaki iliski kolesterol kadar belirgin degildir.
√ Yüksek kolesterol
nedir?
Kanda kolesterol ve LDL-kolesterolün yüksek olmasi hasta için risk
tasir. HDL-kolesterolün düsük olmasi da bir risktir.
♥ 20 yasin üzerinde
• Kan kolesterol düzeyi
200 mg/dl'nin alti istenilen düzeydir.
200-239 mg/dl arasi sinirda yüksektir.
240 mg/dl'nin üstü ise
yüksektir.
• Kan LDL - kolesterol düzeyi
130 mg/dl'nin alti istenilen
düzeydir.
130-159 mg/dl arasi sinirda yüksektir.
• Kan HDL -
kolesterol düzeyi
35 mg/dl'nin alti düsüktür.
• Kanda Kolesterol
>200 mg/dl
veya LDL-kolesterol>130 mg/dl
veya HDL-kolesterol
<35 mg/dl ISE >RISK FAZLADIR
• HDL-kolesterol yükseldikçe risk
azalir. Ortalama HDL-kolesterol düzeyi kadinda 55 mg/dl ve erkekte 45 mg/dldir
yani kadinlar bu yönden daha sanslidir.
√ Kan trigliserid ölçümüne göre
siniflandirma
• < 200 mg/dl ----> Normal
• 200-400 mg/dl ---->
Sinirda yüksek
• 400-1000 mg/dl ----> Yüksek
• > 1000 mg/dl
----> Çok yüksek
Kanda kolesterolün yüksek olmasi bir yag
metabolizmasi bozuklugudur. Yag metabolizmasi bozuklugundan süphe edilen bir
hastada yapilmasi gereken kan alinarak öncelikle kolesterol, LDL-kolesterol, HDL
kolesterol ve trigliserid düzeyi ölçülmesidir. Tedaviye karar vermeden önce bu
degerler en az 2 kere ölçülmelidir.Tedavi düzenlenirken öncelikle LDL-kolesterol
düzeyleri temel alinmalidir.
√ Kolesterol niye yükselir?
Kanda
kolesterol düzeyini etkileyen çok sayida faktör vardir. Bu faktörlerin bazilari
önlenebilir niteliktedir.
√ Bunlardan bazilari:
1.Kalitimsal
Faktörler
2.Gidalar
3.Sismanlik
4.Stres gibi faktörler kolesterolü
ve kötü huylu kolesterolü yükseltir.Düzenli egzersiz iyi huylu kolesterolü
yükseltir ve kötü huylu kolesterolü azaltir.60-65 yasa kadar yasla birlikte
kolesterol düzeyi artar. Kadinlarda menopozdan sonra kolesterol düzeyi
artar.
√ Kolesterol yükselmesine yol açan hastaliklar
Bazi
hastaliklarda kolesterol düzeyi yükselir. Bu hastaliklari ikiye ayirarak
incelemek mümkündür:
1.Kalitsal yag metabolizmasi hastaliklari
A.Hipotiroidi: Tiroid bezinin yetersiz çalismasi.
B.Karaciger
hastaliklari
C.Nefrit: Böbregin mikrobik olmayan iltihabi hastaliklari
D.Seker hastaligi
E.Sismanlik
F.Bazi ilaçlar
2.Diger
hastaliklar
√ Kolesterolün önemi nedir?
Kalp ve damar hastaliklari
Türkiye'de ve diger ülkelerde ölüm ve kalici sakatliklara yol açan yaygin
sorunlardir. Türkiyede 6 milyon kiside kan kolesterol düzeyi sinirda yüksek
(200-239 mg/dl) ve 2 milyon kiside yüksektir (240 mg/dl). Gelismis ülkelerde
ölüm nedenleri arasinda kalp ve damar hastaliklari ilk siradadir ve yüksek
kolesterol, yüksek tansiyon, sismanlik gibi sorunlarin düzeltilmesi ile bu
ölümler önlenebilir veya geciktirilebilir.
Bu nedenle Dünya Saglik Örgütü
kalp ve damar hastaliklarini 1 numarali insanlik düsmani ilan etmistir.Kalp ve
damar hastaliklarini kolaylastiran faktörlere kardiyovasküler risk faktörleri
adi verilir. Kanda kolesterol ve LDL-kolesterolün yüksek olmasi hasta için
risktir ve kolesterol yüksekligi bir kardiyovasküler risk faktörüdür.
HDL-kolesterolün düsük olmasi da bir risktir. Bu riske sahip hastalarda kalp
krizi, felç, damar tikanmasi, böbrek yetmezligi gibi hastaliklarin ortaya çikma
olasiligi daha fazladir.
√ Kardiyovasküler Risk Faktörleri
Kolesterolü yüksek hastalarda, kardiyovasküler risk faktörlerinin
degerlendirilmesi ve mümkünse degistirilmesi, tedavinin temel noktalarindan
birisidir. Kolesterolü yüksek hastalarda, kolesterol yüksekligi disindaki
kardiyovasküler risk faktörlerine de sik rastlanir ve bu kardiyovasküler risk
faktörlerinin düzeltilmesi ile kardiyovasküler kalici hasar ve ölüm riski kesin
olarak azaltilir.
√ Asagida kardiyovasküler risk faktörleri
özetlenmistir:
• Hipertansiyon
• Lipid (yag) metabolizmasi bozuklugu,
Kolesterol yüksekligi
• Sigara
• Diyabetes mellitus (seker hastaligi)
• Sismanlik
• Fiziksel aktivite azligi ve sedanter yasam
• Yüksek
hematokrit (kanda çok fazla hücre bulunmasi)
• Artmis trombojenik faktörler
(kani pihtilastiran faktörler )
• Ileri yas
• Erkek cinsiyet
• Aile
öyküsü
• Tip A kisilik yapisi (mükemmeliyetçi, obsesif hirsli ve gergin
kisilik)
• Östrojen eksikligi
• Alkol yoksunlugu (alkol bagimliligi)
• Fibrinojen yüksekligi
• Ürik asit yüksekligi
• Lipoprotein (a)
• Belirgin beyin, kalp, böbrek veya damar hastaligi
Hipertansiyon,
her yas, cins, irk için önemli bir kardiyovasküler risk faktörüdür ve hem büyük
hem küçük tansiyonun yükseldikçe kardiyovasküler risk artmaktadir. Hipertansiyon
tedavisi ile kardiyovasküler risk azalmaktadir.
Lipid (yag) metabolizmasi
bozukluklari, majör ve düzeltilebilir kardiyovasküler risk faktörlerinden
birisidir. Yapilan tüm büyük çalismalarda serum kolesterol düzeyi ile
kardiyovasküler risk arasindaki iliski gösterilmistir. HDL-kolesterolün
düsüklügü de bir kardiyovasküler risk faktörüdür. Diyetin kolesterol içerigi ile
kardiyovasküler risk arasinda da dogrudan iliski vardir.
Sismanlik ile
koroner arter hastaligi arasindaki iliski birçok çalismada gösterilmistir. Ancak
sisman hastalarda, hipertansiyon, fiziksel aktivite azligi, diyabetes mellitus
(seker hastaligi) ve lipid metabolizmasi gibi diger kardiyovasküler risk
faktörlerine da daha sik rastlanir ve bu kardiyovasküler risk faktörler,
sismanligin bagimsiz etkisini maskeleyebilir.
Günümüzde sismanlik tanim
ve siniflandirmasinda beden kitle indeksi kullanilmaktadir.
Beden kitle
indeksi=Beden agirligi(kg)/Boy(m)2 formülü ile hesaplanir.
Örnegin vücut
agirligi 85 kg, boyu 1.74 m olan bir insanda;Beden kitle
indeksi=85/1.74x1.74=28dir.Beden kitle indeksine göre kilo durumu asagida
özetlenmistir.<18.5 Zayif18.5-24.9 Normal
(saglikli)25-29.9 Fazla kilolu (gürbüz)30-39.9
Sisman>40 Tehlikeli sismanYukaridaki örnekteki kisi
gürbüzdür.
Yetersiz egzersiz kardiyovasküler riski arttirir. Öte yandan
sedanter yasam, kan sekeri, kolesterol ve kan basinci kontrolunu zorlastirir.
Düzenli egzersiz yapanlarda, koroner arter hastaligi riski de
azalir.
Diyabetes mellitus (seker hastaligi) iyi bilinen bir
kardiyovasküler risk faktörüdür. Ayrica diyabetik hastalarda lipid (yag)
metabolizmasi bozukluklari, hipertansiyon, sismanlik gibi diger kardiyovasküler
risk faktörleri de siktir.
Sigara, koroner arter hastaligi sikligini
arttirdigi gibi diger kardiyovasküler risk faktörlerinin etkisini de arttirir.
Sigara içimi, Türkiye'deki en önemli saglik problemlerinden birisidir ve ne
yazik ki kullanimi giderek yayginlasmaktadir. Sigaranin birakilmasi ile koroner
arter hastaligi riski azalir ve bu azalma 12 ay sonra en belirgin hale gelir.
Tip A kisiligine sahip kisiler, mükemmeliyetçi, obsesif, hirsli ve gergin bir
özellik sergilerler.
