Asagi yukari herkesin zaman zaman basi agrir. Birkaç saat üst üste televizyon izlerken, kuskusuz ki bir sürü agri kesici reklami görürsünüz. Bas agrilarmin birçok nedeni vardir ve olustugu yer, ciddiyet derecesi ve tekrarlama sikligi açilarindan büyük degiskenlik gösterir. Beyin dokusunun agrimasi söz konusu olamaz. Aslinda kafatasinin ve beyin zarinin da büyük bir bölümünde agri hissedilmez. Ameliyat sirasinda yapilan gözlemlere göre basimizda sadece bazi bölümler agriya hassastir. Kafatasinin dis yüzeyinde deri ve derinin hemen altindaki dokular; yani kaslar, atardamarlar, kafatasi kaplamasi, gözler, kulaklar ve burun ile sinüs bosluklar agriya hassastir. Içte ise atardamarlar, toplardamarli sinüsler ve onlara bagli toplardamarlar, beynin dis zarinin bazi bölümleri ile belirli kafatasi ve beyin sinirleri bu gruba girer. Bu noktalara gelen tepkiler karsisinda olusan tek duygulanim agridir. Kafatasi veya beyin sinirleri, basinizin bu bölümlerinden merkezi sinir sisteminize agri duygulanimlari yollar.
Örnegin dis ya da çene kemigi agrilari kafatasi sinirleri tarafindan tasinir. Ense veya ense kökündeki agrilar ile ilgili iletileri beyin sinirleri tasir. Bas agrisi, kafatasinin disinda, kaslarda iltihap ya da gerilimden, kafa derisi atardamarlarindan veya sinüslerde, kulaklarda ya da dis etlerindeki iltihaplanmalardan kaynaklanir. Kafatasinin içinde ise atardamarlarin açilip kapanmasi, beyin zarinin iltihaplanmasi, tümör ya da beyin kanamasindan kaynaklanan basinca bagli olarak agri olusur. Kafa derisindeki atardamarlarin iltihaplanmasi ve bunun sonucu olarak agriya hassas yanitlarin girilmesi migren ve \"cluster\" agrilari ile baglantilidir.
Yapilan arastirmalar, migrenin, sinir hücreleri tarafindan üretilen, \"Serotonin\" adiyla bilinen bir kimyasal maddenin, beyinin kan damarlarindaki yarattigi degisikliklere baglanabilecegini göstermektedir. Cluster bas agrilari ise bastaki sinir ve atardamarlarin birbirlerini etkilemeleri ve beyindeki bir kimyasal nakledicinin salgilanmasiyla ilgili olabilir. Gerilimle ilgili bas agrilari, kaslarin spastik kasilmalari ile kafa derisindeki atardamarlarin genislemesinin birlesiminden olusur.
* Tip doktorlarina göre bas agrilari iki ana kategoride toplanir:
Kas kasilmasi ile ilgili bas agrilari ve kan damarlari ile ilgili (vasküler) bas agrilari. Doktorunuzun teshisi, tibbi özgeçmisinizi bilmesine ve yapacagi muayeneye baglidir. Eger bas agrilari yeni baslamissa, birdenbire kriz halinde tutuyorsa, fiziksel yorulma sonucu ortaya çikiyorsa, yalniz sabahlari ve kusma ile birlikte görülüyorsa ya da ates, kilo kaybi veya nörolojik anormallikler de beraberinde geliyorsa, ayrintili testlere basvurma gerekebilir. Bu testler arasinda basin CT (bilgisayarli tomografi) yapilmasi gerekir. Sinüsler, yüz kemikleri ve boyun dokusu ile kemikler bu tarama sirasinda görülür. Bas agrilari, boyun ya da bas ile ilgili bir kaza neticesi ortaya çikmissa, omurganin üst bölümünün röntgeni çekilmelidir. Doktorunuz ayrica MRlF (manyetik rezonans) bel omurlarindan su alinmasi gibi testler isteyebilir. Ayrica diger uzman doktorlara danisip, teshiste (tanida) yardim isteyebilir. Bas agrilari, hafif, zonklayici ya da çok keskin olabilir. Agrinin seklini tarif edebilirseniz, doktorunuza koyacagi tanida yardimci olursunuz.
Zonklayan agri genelde vasküler bas agrisidir. Kusma veya geçici görme bozukluklari ile birlikte geliyorsa, migren olma olasiligi vardir. Keskin bir sey saplanmis gibi gelen bas agrilari nevraljiden kaynaklanabilir. Zonklama olmadan süregelen bas agrisi ise çogunlukla gerilimle ilgilidir. 6 ay veya daha fazla süren ve geçmeyen bas agrilari kronik bas agrilaridir. Yaklasik 42 milyon Amerikali, migren ve gerilimden kaynaklananlar en yaygin olmak üzere, bas agrilarindan sikâyetçidir. Baska bir yaygin bas agrisi tipi de sinüslerin iltihaplanmasindan kaynaklanir. Genelde agri, alinda, yanaklarda, gözlerde veya kafatasinin üstünde hissedilir. Bu tür bas agrilari, sinüs duvarlarinin hava ile dolmasiyla baglantilidir. Iltihaplanma veya allerjik nedenlerle burun tikaninca sinüslere hava girmesiyle olusur.
Özellikle nezleli uçak yolculari, uçak inise geçtiginde kulaklarinda ve sinüslerinde bir agri duyarlar. Bu da ayni nedene baglidir. Kadinlarda adet öncesi bas agrilari migren veya gerilim tipi agrilardan olup, genelde vajinal kanamanin baslamasiyla birlikte sona erer. Yüksek tansiyonun neden oldugu bas agrilari genelde sabahlari ortaya çikar, çok yaygin degildir ve ancak ciddi boyutlarda yüksek tansiyona baglidir. Vasküler bas agrilari da sabahlari ortaya çikar. Burun boslugunda olusan bir iltihaptan kaynaklanan bas agrilari, özellikle öne egildiginizde çok sanci yapabilir. Göz yorulmasindan kaynaklanan bas agrilari Ise uzun süre okuduktan ya da karanlikta otomobil kullandiktan son\"a ortaya çikar. Fazla yorgunluga bagli bas agrilari ise durmak dinmeksizin haftalarca veya aylarca sürebilir. Bas agrilari, ayrica baska hastaliklarin da belirtisi olabilir. Örnegin, akut, ciddi ve basta karincalanma hissi ve bulanti ile görme veya konusma bozuklugu yaratan bir basagri-si, beyin kanamasinin belirtisi olabilir.
Israrli ve yeni ortaya çikmis bir bas agrisi, beyinde ur, kanama, menenjit, ansefalit, çocuk felci, beyin apsesi ve basin herhangi bir yerinde bir kanamanin habercisi olabilir. Arada bir saplanan bas agrilari sizi ürkütmesin ama \"artik bu dayanilamaz hale geldi\" dediginiz zaman mutlaka bir hekime basvurmalisiniz. Yorgunluk, stres veya fazla miktarda alkol ya da tütün tüketimine bagli bas agrilari için doktorunuz sizi rahatsiz eden unsuru ortadan kaldirmanizi ve aspirin gibi bir agri kesici almanizi önerebilir. Kronik bas agrilari daha ciddi sorunlar yaratabilir: Uyusturucu ihtiva etmeyen agri kesiciler, agriyi dindirmekle birlikte, tekrar ortaya çikmasini önleyemezler.
* Depresyona karsi ilaçlar önerilebilir (Antidepresanlar).
Bu tür ilaçlar beynin bazi kimyasal salgilarini düzene sokarak, ayni zamanda da agriyi algilama biçiminizi degistirmek suretiyle yardimci olabilirler. Uyusturucu ihtiva eden agri kesiciler, örnegin kodein, aspirin ile birlikte kullanildiginda, rahatlamanizi saglar, ancak bu tür ilaçlari kullanirken çok dikkatli olmak gerekir. Çünkü bunlarin bagimlilik yarattiklari bilinmektedir. Ne kadar yüksek dozda kullanilirsa, bulanti, kabizlik ve uyku hali gibi yan tesirlerin ortaya çikma olasiligi o kadar fazladir. \"Ergo\" preparatlari ile metisergidler ciddi vasküler bas agrilarinda oldukça etkilidir. Bu iki tip ilaç, bebek bekleyen veya süt veren anneler ile yüksek tansiyonlu hastalar ve dolasim bozukluklari olan kisiler için sakincalidir. Kronik agrilari gidermek için, doktorunuzun iki amaci olacaktin Ilk olarak, kullandiginiz ilaç dozunu azaltacak ve gerekli ilaçlari almanizi saglayacaktir. Daha sonra da agrinin mahiyetini kendinizin de çok iyi tanimlayabilmenize yardimci olacaktir. Bazi gevseme yöntemlerini uygulayarak ve yasam tarzinizda köklü degisiklikler yaparak, bazi tür bas agrilari ile basa çikmak mümkün olabilir.
