Zatürre pnömoni alt solunum yolu enfeksiyonlari : Toplumun hem çocuk hem de eriskin kesimini etkileyen alt solunum yolu infeksiyonlari (ASYE) denince Akut bronsit, Kr. bronsitin akut alevlenmesi ve Pnömoni akla gelmelidir. Günlük pratik tipta çok önemli bir yer tutar. Çogu hafif seyreden ve kendi kendine iyilesen bu infeksiyonlarla daha çok pratisyen hekimler karsilasir.
Daha agir seyreden ve hastane tedavisi gereken infeksiyonlarin tani ve tedavisi ise uzman hekimlerce yapilir. ASYE'de bakteriyel etkenler de söz konusu oldugundan, enfeksiyon ataklarinin çogu hafif ve kendi kendine iyilesebilecek olsa bile empirik antibiyotik tedavisine siklikla basvurulmaktadir. Ancak hangi hastalara ne tür antibiyotik rejiminin uygulanacagi konusunda bir netlik yoktur.
√ Etkenler nelerdir?
• Toplum kökenli pnömoniler, tipik pnömoni ve atipik pnömoni olarak iki alt grupta incelenirler. Tipik pnömonilere siklikla bakteriler neden olurken, atipik pnömoni etkenleri mycoplasmalar, chlamydialar, ricketsialar ve viruslerdir. Hastane kökenli pnömoniler diger hastaliklar nedeniyle hastaneye yatirilan kisilerde görülen pnömonilerdir. Siklikla etken bakterilerdir ve bunlardan en sik olarak Klebsiella pneumönia ve Pseudomonas aeruginosa pnömoniye neden olurlar.
• Immün yetersizligi olan hastalarda görülen pnömonilerin etken mikroorganizmalari, immün yetersizligin sebebine göre degismektedir. Bakteriler, viruslar ya da mantarlar pnömoniye neden olabilirler.
√ Ne gibi sikayetlere yol açar?
• Pnömonide sikayetler etken mikroorganizmanin türüne göre degisiklikler gösterir. Bakteriyel pnömonilerde genellikle ates, üsüme ve titreme ile baslar ve gittikçe yükselir. Yüksek seviyede seyreden ates zamanla normale düser ve atesin düsmesi ile hastada rahatlama gözlenir.
• Öksürük baslangiçta kuru vasiftadir. Ancak daha sonra öksürükle beraber normal yapida ya da iltihapli balgam da görülür. Hastalarin en çok rahatsizlik bildirdikleri sikayetleri yan gögüs agrisidir. Yan agrisi, akciger zarlarinin tahrisi sonucu meydana gelir. Öksürükle, nefes alip vermekle agrida artis olur. Hastaligin yayginlik derecesine göre hastalarda nefes darligi ve el, ayak ve dudaklarda morarmalar görülebilir. Bu tablolar ancak yaygin hastaligi olanlarda gözlenir.
• Hastalarda genellikle halsizlik, istahsizlik, kirginlik gibi genel sikayetler de bulunmaktadir. Etken mikroorganizmanin türüne göre nadiren kanli balgam sikayeti de izlenebilmektedir.
√ Fiziki muayene bulgulari nelerdir?
• Pnömonili hastalarda genel durum bozulabilir. Hastaligin bulundugu tarafin solunuma katiliminda azalma oldugu izlenebilir, hastanin yan agrisini azaltmak için o tarafa dogru egildigi görülür.
• Hastada dinleme bulgusu olarak hastaligin dönemine göre degisik bulgulara rastlanabilir. Erken ve geç dönemlerde hasta olan akciger alanlarinda ral denilen anormal sesler duyulabilir. Iltihabin yogun oldugu dönemlerde ise bronsial solunum sesleri duyulmaktadir. Olaya akciger zarlari da karismis ise, bu alanda frotman adi verilen ve akciger zarlarinin sürtünmesi ile olusan anormal sesler duyulabilir.
• Hastalarin kalp atim sayisinda artis mevcuttur. Nabiz sayisi da artmistir ve düzensiz nabiz olabilir. Tansiyon degerleri normal sinirlarin altina düsmüstür.
√ Tanisi nedir?
• Tani hastanin sikayetleri, muayene bulgulari ve tetkikler bir arada degerlendirilerek konulur. Balgamda etken mikroorganizmanin tespiti kesin tani ve tedavi plani için oldukça degerlidir. Kanin çökme hizinda artis gözlenir. Beyaz hücreler etkenin türüne göre artmis olabilir. Balgam incelemesinden sonra en önemli tetkik yöntemi akciger grafisidir. Akciger grafisinde hastaliga yakalanan bölgede düzensiz vasifta gölge koyulugunda artis izlenir. Balgamda direk baki ile etken bakteri veya mantar izlenebilir ya da kültürde üretilebilirler. Viral pnömonilerde etken mikroorganizmanin tespiti güçtür.
√ Tedavi yollari nelerdir?
• Pnömoni tanisi konulan hastalara öncelikle destek tedaviler uygulanmalidir. Hastanin odasi sicak ve nemli olmalidir. Sivi ihtiyaci giderilmeli, ileri derecede su kaybi olan hastalara serum tedavisine geçilmelidir. Agri ve atesi olan hastalara agri kesici-ates düsürücü ilaçlar verilmeli, tedaviye balgam söktürücü ilaçlar eklenerek balgam atilmasi kolaylastirilmalidir. Tedavi sonlarina dogru balgam çikaramayan, ileri derecede rahatsiz edici öksürügü olan hastalara öksürük kesici ilaçlar verilebilir.
• Hastaligin asil tedavisi etken mikroorganizmanin tespiti ile mümkün olacaktir. Eger mikroorganizma tespit edilmis ise buna yönelik etkili antibiyotikler uygulanmalidir. Eger ilaç duyarlilik testleri yapma imkani olursa, bu testlerin neticesine göre uygun antibiyotik verilmelidir. Hastaligi olusturan etkene ve hastaligin siddetine göre tedavi en az 5-7 gün düzenli olarak uygulanmalidir. Bazi mikroorganizmalarla olusan pnömonilerin tedavi süresi daha uzun olmak zorunda olabilecegi unutulmamalidir.
• Direk baki veya kültür ile etken tespit edilememisse hastanin klinigine ve laboratuar tetkiklerine bakilarak bakteriyel ya da viral pnömoni ayirimina gidilmeli ve gerekiyorsa genis etkili antibiyotiklerle tedaviye baslanmalidir.
√ Asagidaki hastalar hastanede yatirilarak tedavi edilmelidirler;
° a. 65 yas üzerindeki hastalar.
° b. Seker hasaligi, kalp hastaligi, böbrek yetmezligi, kronik akciger hastaliklari, alkolizm, immün yetmezlik, kanser gibi hastaliklari olanlar
° c. Solunum sayisi dakikada 30dan fazla olanlar, sistolik kan basinci 90 mmHgnin altinda veya diastolik kan basinci 60 mmHgnin altinda olanlar, atesi 38,8 derecenin üzerinde olanlar, suurunda bulaniklik görülenler, akciger disi organlarda iltihabi bulgulari tespit edilenler.
° d. Beyaz küre sayisi 4.000in altinda veya 30.000in üzerinde olanlar, hematokriti %30un altinda bulunanlar, arter kaninda parsiyel oksijen basinci 60 mmHgnin altinda tespit edilenler, akciger grafisinde birden çok alanda pnömonisi olanlar ya da iki gün ara ile çekilen akciger grafilerinde iltihabin hizli ilerledigi gözlenen hastalar, akciger zarlari arasinda sivi toplananlar
