√ Kronik Psikozlar
• Psikoz dedigimiz hastaliklara psikiyatride sik rastlanir. Bunlar genellikle kronik, yani uzun süren hastaliklardir. Bu grup içinde en çok karsilasilan sizofrenidir. Sizofreni disinda süre olarak sizofreniden kisa süren psikotik hastaliklar yaninda kronik olarak seyreden hezeyanli bozukluk da görülebilen hastalik tablolaridir.
√ Sizofreni Nedir?
• Genellikle genç yaslarda baslayan, kisiyi gerçeklerden, dis dünyadan koparip kendi içe kapanik dünyasinda yasatan, düsünce, idrak, konusma ve davranis problemleri gösterebilen bir ruh hastaligidir. Eski dönemlerde kullanilan erken bunama ifadesi artik kullanilmamaktadir. Genellikle 15-40 yaslari arasinda ortaya çikar ve toplumda ortalama yüz kisiden birinde görülür. 40-45 yaslarindan sonra nadiren ortaya çikar.
√ Sebebi nedir?
Sebebi kesin olarak bilinmemektedir.
• Kalitimsal
• Biyokimyasal
• Çevresel faktörlerin rol oynayabildigi söylenebilir.
• Sizofreni, kalitimsal yatkinlik zemininde çevresel faktörlerin etkisiyle ortaya çikabilen bir hastaliktir. Genetik etki çevresel etkiden agir basmaktadir. Sizofren birinin çocugunda sizofreni çikacagini söylemek dogru degildir. Bir hastanin birinci derece akrabalarinda ortalama sizofreni riski %8-10dur. Ana-babadan biri hasta ise risk %12.5-13.8, ana-babanin ikisinin de hasta olmasi halinde risk %35-46dir.
√ Baslangici ve seyri nasildir?
• Sizofreni çok degisik gidis ve sonlanis özellikleri gösterir. Sinsi ve yavas sekilde baslayabildigi gibi, ani-birdenbire seklinde ve her çesit psikolojik stresle de baslayabilir. Seyri sirasinda alevlenmeler gösterebilir. Bu alevlenmeler kendiliginden veya tedavi ile yatisabilir. Bazi hastalik tablolari ise kroniklesir ve süregen bir seyir izler.
• Hastalik bazi insanlarda ise iyilesmeler ve tekrarlanmalarla devam edebilir. Kimi hastalarda da az çok, hatta tamamen iyilesme söz konusu olabilir. Hastaneye yatarak tedavi edilmis hastalar, sürekli ilaç kullanmis olsalar bile, yaklasik %35-40i ilk yil içinde ikinci bir nöbet gösterebilirler. Nöbet sayisi arttikça kroniklesme ihtimali artar. Hastaligin gidisi ve sonlanisini önceden kestirmek hemen hemen imkansizdir.
• Yillarca agir sizofrenik durumda olup da normale yakin sosyal ve is uyumu yapabilecek kadar iyilesenler az degildir. Izleme çalismalari sizofreniklerin en az %30-40inin orta ve iyi derecede düzeldiklerini, aile, is ve sosyal uyum yapabildiklerini göstermektedir.
√ Sizofreni Belirtileri Nelerdir?
Sizofreni için tipik sayilacak bir belirti yoktur. Hasta görünümü, konusmasi, kendini ifade etmesi, düsünce ve davranis problemleri ile kendini belli eder.
• Önemli hasta grubunda belirgin ilgisizlik, donukluk ve vurdumduymazlik söz konusudur.
• Kendilerine bakimlari azalir ve tuhaf giysiler içinde görülebilirler.
• Konusma bazen anlasilir olabilirken, bazen de daginik, belirsiz ve tutarsizdir. Gereksiz ayrintilar, kelime uydurmalar ve ses olarak birbirini çagristiran kelimelerle dolu olabilir.
• Darmadaginik, tuhaf, tekrarlayan hareketlerin yapilmasi ve kendisine veya baskalarina yönelik saldirgan davranislar seklinde davranis problemleri yasanacagi gibi, davranis hiç hareket etmeme, devamli bir noktaya bakarak hiç konusmama veya her seye karsi çikma seklinde de ortaya çikabilir.
• Bazi sizofrenler önemli düsünce bozukluklari yasarlar. Baskalari tarafinda takip edildiklerine, öldürüleceklerine, kendilerine kötülük yapilacagina gerçekten inanabilir, disari çikmaktan korkar ve kendilerini eve kapatabilirler. Çevrede olup biten her seyi kendileri için yorumlarlar. TVden, radyodan mesajlar aldiklarina, düsüncelerinin okundugu, yayinlandigi ve çalindigini iddia edebilirler.
• Sizofrenide çogu hasta sesler duyabilir. Bunlar genellikle olumsuz sözler, küfürler, komutlar, yaptigi eylemleri tanimlayici seslerdir. Hastalar bu seslere cevap vererek karsilarinda biri varmis gibi konusurlar. Zaman zaman da gözlerinin önüne çesitli görüntüler geldigini ifade edebilirler.
√ Sizofreni Seyrini etkileyen faktörler nelerdir?
• Erken baslayan, sinsi ve yavas ilerleyen, baslamasi için bir sebep bulunmayan, ailesinde kalitimsal yüklülügü bulunan, hastalik öncesinde içine kapanik olan, bekar olan hastalarin seyri genellikle kötüdür.
• Hastalik öncesi kisinin sosyal becerileri gelismis durumda ise okul, aile ve mesleksel konularda iyi durumda ise hastaligin gidisi ve sonucu daha iyi olacaktir.
• Toplumda, ailede ve hastanin kendisinde beklentiler düzeyi yüksek oldugu oranda hastaligin seyri kötülesmektedir.
• Gelismekte olan ülkelerde sizofreni seyri gelismis ülkelere göre daha iyi bulunmustur.
• Hastaneye yatis sayisinin çok ve sürelerinin uzun olusu durumlarinda ve çok elestirici, hastaya asiri düskün ve karisan ailelerde seyir olumsuzdur.
• Hastalik derin uyum bozukluguna yol açacak niteliktedir. Beklenti seviyesi düsürülmedikçe hasta ve ailesi büyük stres altinda kalmaya devam edecektir. Bu da seyri olumsuz etkileyebilmektedir.
• Tedaviye düzenli devam eden, aileleri yakin isbirligi kuran ve sürdüren hastalarda seyir daha iyi görünmektedir.
