Nöbetçi Eczaneler
22/09/2021

Demir Eksikliği Anemisi Kansızlık

img Demir eksikligi anemisi kendi basina bir hastalik degildir, her zaman baska bir hastaligin bir semptomudur. Nedenleri arasinda Uzun süreli kanamalar; gebelik, emzirme ve gelisme çagi gibi demir gereksiniminin arttigi durumlar; yiyecek emilim bozuklugu, spru hastaligi gibi demir emilim bozukluklari; besinlerle yeter miktarda demir alinamamasi sayilabilir. Özellikle üreme çagindaki bayanlarda çok sik rastlanan bir durumdur.

Belirtiler
o Solukluk,
o çarpinti,
o nefes darligi,
o yorgunluk,
o halsizlik gibi genel anemi belirtileri yaninda
o dudak köselerinde çatlaklar,
o tirnaklarin kirilmasi,
o saçlarin kirilip dökülmesi,
o dil yanmalari,
o yutma güçlügü (Plummer-Vinson sendromu),
o istahsizlik,
o kabizlik gibi semptomlar da bulunur.

Laboratuar
Hipokrom anemi bulgulari olarak Ortalama Eritrosit Hacmi 81 den az, Otralama Eritrosit Hemoglobin 27 den düsük bulunur; eritrosit morfolojisinde mikrositoz, poikilositoz, anülositoz, anizositoz saptanir. Serum demir düzeyi normalden düsük bulunur.

Serum ferritin düzeyinin veya kemik iliginde sideroblastlarin azalmis bulunmasi taniyi kesinlestirici kriterlerdir; kemik iliginde demir deposunun yoklugunu ifade ederler. Kemik iligi tetkikinde eritrosit yapim hizinin arttigi saptanir. Serum ferritin düzeyinin azalmis bulundugu vakalarda kemik iligi incelemesine gerek kalmaz.

Tedavi
• Demir eksikligini yaratan sebebin arastirilmasi: Demir eksikligi anemisi tanisi konduktan sonra demir eksikligi olusturan sebebe yönelik inceleme yapilmalidir. Mesela mide tümörü veya diyafragma fitigi gibi uzun süreli kanama yapan bir neden ortaya çikarilabildigi takdirde bunun cerrahi yoldan tedavisine çalisilir, aksi halde demir tedavisi yarar saglamaz.

• Kan verilmesi: Agir demir eksikligi anemilerinde tedaviye kan transfüzyonlari ile baslanilmasinin akut yarari vardir, kemik iligi uyarilmis olur.

• Demir tedavisi: Uzun süreli demir eksikligi anemilerinde demir tedavisine agizdan demir ilaçalriyla baslanmalidir. Saf demir ilaçlari tercih edilmelidir. Demirli ilaçlar aç karnina veya yemekler arasinda alinirsa daha iyi emilir, fakat hastalarin çogu mide yakinmalari nedeniyle tok karnina almayi tercih ederler. Agiz yoluyla asiri dozda demir alinmasinin sakincasi yoktur, zira ince barsaklardan demir emilimi vücudun gereksinimi oraninda olur ve hemosideroz (fazla demir depolanmasi) tehlikesi ortaya çikmaz.

Agizdan günlük demir elementi dozu 100-200 mg dir. Preparatlari kullanirken her birinin içerdigi demir miktari göz önünde tutularak dozlama yapilmalidir.

• Vitamin C, mineral ve diger vitaminlerle takviye edilmis demir preparatlarinin saf demir preparatlarina bir üstünlügü yoktur. Demir tedavisine baslamadan önce retikülosit sayimi yapilmali ve hastanin tedaviye cevabi 7 gün sonraki retikülosit sayimi ile kontrol edilmelidir.

Retikülosit krizi denen retikülosit artisi (% 20 nin üzerine çikmasi) demir tedavisine cevap alindigini ifade eder. Aksi halde demir eksikligi disinda bir baska anemi ihtimali arastirilmalidir (aplastik anemi?). Demir tedavisine retikülosit kriziyle cevap alindiktan sonra agizdan demir verilmeye 3 ay kadar ayni dozda devam edilerek vücudun demir depolari doldurulmalidir. Hemoglobin miktari 10 gün sonra artmaga baslar ve yeterli hemoglobin artisi tedavinin 25 inci gününden sonra saglanmis olur.

Parenteral (igne seklinde) demir tedavisi, uzun süreli demir eksikligi anemilerinde pek gerekmez. Ancak ince barsaklardan emilim bozuklugu olanlarda veya oral (agizdan) demir tedavisine tahammül gösteremeyenlerde basvurulabilir. Kas içi ve damar içi zerkleri mümkündür.

Damar içi zerklerinin teknik zararlari ve yan etkileri fazla oldugu için pek tutulmamaktadir. Kliniklerde kas içi demir zerkleri tercih edilmektedir. Jectofer ampullerinin i.m. zerkleri agrilidir. Ferrum Hausmann in i.m. zerkleri ise agrisizdir.

Ampulünde 100 mg elemanter demir bulunur.

• Parenteral demir dozaji: Hemoglobini % 1 g artirabilmek için ortalama 200 mg demir elementine gereksinim oldugu hesaplanmistir. Kadinlarda bu miktar 50 mg kadar fazladir. Hemoglobin açigi (normal miktar - hastadaki HIb miktari) 200 ile çarpilir. Bulunan rakama depo demiri olarak 1000 mg eklenir ve elde edilen gr kadar parenteral demir, Ferrum Hausmann ampulündeki 100 mg a bölünür. Böylece kaç ampul Ferrum Hausmann kullanilacagi hesaplanmis olur. Bu sekilde bulunan sinirin asilmasi dogru olmaz, zira i.m. yoldan verilen demirin hepsi dolasima ulasacagi için hemosideroz (karaciger yetmezligi, diyabet) tehlikesi dogar. Genellikle parenteral demir tedavisi için 20-30 ampul yeterli olmaktadir.

Demir tedavisinin yan etkileri:
Oral kullanimda bulanti, kusma, mide agrisi, ishal görülebilir. Kas içi kullanimda ise zerk yerinde agri, iltihaplanma, hafif solunum güçlügü ve gögüs agrisi olabilir. Damar içi zerklerde ise sok, asiri kusmalar, terleme, sirt ve gögüs agrilari olabilmektedir.