Difterinin nedeni olan Corynebacterium diphtheriae bakterisi oldukça tehlikeli bir zehir salgilar. Bakterinin salgiladigi bu zehir kalpte ve sinir sisteminde oldukça ciddi bozukluklara yol açar. Mikrobun kaynagi hastalar ve bakteriyi tasiyan kisilerdir. Genellikle damlacik yoluyla bulasir. Çok ender vakalarda dogrudan temasla geçer. Vücudun hemen kabul ettigi bir hastalik degildir. Bebeklerde çok ender olarak rastlanir. Çocuklarda 2-6 yas arasi çok sik görülür. Yas ilerledikçe hastaliga yakalanma olasiligi giderek zayiflar.
Olustugu yerlere göre difterinin asagidaki çesitleri vardir:
Burun difterisi : Difterinin bebeklerde en çok görülen seklidir. Bazen çok az ates yapar. Solunum güçlesir. En belirgin isareti burun akintisinin iltihapli ve kanli olmasidir. Burun difterisi çogu zaman fark edilmez ve agir hastalik olmasi nedeniyle tehlikelidir.
Agiz ve bogaz difterisi : En sik görülen difteri seklidir (yüzde 50). Bogaz agrisi ve yutkunma güçlügü ile baslar. Bademciklerin üstü ve küçükdil bogazin arka duvarina (agir seyreden vakalarda agiz dokusuna) kadar uzanan beyazimsi gri renkli lekelerle kaplanir. Lekeler, tahta bir spatula ile kazindiginda kanama olmaz. Boyun lenf bezlerinde sisme görülür.
Girtlak difterisi : Kimi zaman kendiliginden kimi zaman da bogaz difterisinden yayilarak olusur. Çocuklarda 1-4 yas arasi çok sik görülür. Yavas yavas sicak basmasi, kuru ve bogucu öksürük ve solunum güçlügü ile baslar. Bu belirtiler birkaç gün içinde siddetlenir. Belirtilerin nedeni girtlak zarindaki sisliklerin difteri pasina dönüsmesidir. Eger gerekli müdahale yapilmazsa solunum yollarinda hayati tehlike olusturabilen sikismalar olabilir. Solunum güçlügü giderek artar ve soluk alinirken isliga benzer bir ses duyulur. Bogaz kaslari gerilir. Gögüs kafesi ve karin boslugu zorlanir. Çocuklarda morarma olur. Yüz soluk, nabiz zayif, kalp atislari hizlidir. Bogulma krizleri ölümle sonuçlanabilir.
Göz difterisi : Gözün bagdokusu üzerinde olusur. Göz siser ve beyazimsi gri renkli bir tabakayla kaplanir. Bazi durumlarda göz açilamayacak kadar siser, gözden kanla karisik iltihap akar. Saydam tabakanin zedelenmesi sonuçta kör olma olasiligi vardir.
Deri ve yara difterisi: Oldukça tehlikelidir ve belirli bir yara tabakasi olusturarak kendini belli eder.
Göbek difterisi : Yara difterisinin göbekte görülen seklidir.
Ortakulak difterisi : Çok ender olarak görülür.
Kuluçka devresi: 1-7 gün.
Belirtileri
Hastalik atesle baslar. Bas agrisi, kusma, çocuklarda karin agrisi olur. Belirtileri bakterilerin yerlestigi bölgeye göre degisiklik gösterir.
Seyri
Çok hafif geçen durumlarda hasta olan kisiyi fazla sarsmaz ve ates asiri derecede yükselmez (38,5 dereceye kadar). Çok belirgin olmayan yutkunma güçlügü görülür. Kimi zaman, difterinin belirgin özelligi olan iltihapli tabaka bile olmaz. Bu takdirde hastaligin hizla yayilma olasiligi vardir, çünkü hastalik teshis edilemedigi için hastanin ayrilmasi söz konusu olmamistir.
Hastalik sürekli ilerleme gösteriyorsa bogaz, burun ya da girtlak difterisi vb. gibi difteriler ortaya çikabilir. Hastalik seyrinin çok agir geçtigi durumlarda kuvvetli zehir etkileri görülür. Çok yüksek ates, nabiz düzensizligi, huzursuzluk, sürekli kusma, burun ve deride ufak tefek kanamalar, bogazda sisme gibi agir yan etkiler ortaya çikar. Difteri bakterilerinin salgiladigi zehir kana geçerse kalp, kan dolasimi ve sinir sistemlerinde bozukluklar bas gösterir. Sonunda kan zehirlenmesinden kaçinilamaz.
Hastaligin seyri sirasinda en belirgin isaretler sunlardir:
Asiri solukluk, kusma, nabiz atislarinin düzensizligi, sogukluk duygusu, isi ve tansiyon düsmesi, 2. ya da 3. hafta içinde kalp kaslarindaki iltihaplanma sonucu ani ölüm. Iyilesme sirasinda bile kalp kaslarinin iltihabi sonucu ölüm görülebilir. Diger bulasici hastaliklara oranla kalp daha çok etkilenir. 2. ve 4. haftalar arasinda görülen felçler, sinir sisteminin de hastaliktan ötürü etkilendigine isarettir. Hastalik nedeniyle olusan felçler hastayi ve ailesini korkutursa da, hastalik teshisinde yardimcidir ve çogu kez birkaç ay sonra felç durumu ortadan kalkar.
Tedavi
En iyi ilaç l894te bulunan difteri serumudur. Difteri serumu, kanda serbestçe dolasan zehirli maddeleri yakalar, ama kalp kaslari . ya da sinir sistemine yerlesmis olan zehirli maddelere ulasamaz ve hastaliga neden olan bakterileri öldüremez. Bu nedenle difteri .serumu mümkün oldugu kadar erken verilmelidir. Serumla birlikte penisilin de verilmelidir. Penisilin yalnizca difteri bakterilerini yok eder, zehirleri etkileyemez. Kan dolasiminin sürekli kontrol altinda tutulmasi çok önemlidir. Kalp üzerindeki yan etkisi dikkate alinarak hastanin 8-14 gün süreyle yatakta tutulmasi gerekir. Difterinin her çesidinde ve kalpteki yan etkilerinde hastanin mutlaka bir hastane tedavisi altina alinmasi zorunludur.
Korunma
Burun ve girtlak salgilarinin .bakteriyolojik laboratuvar arastirmasinda sonuç negatif alindiginda hastalik bulasici niteligini kaybetmis demektir. Çocuklara difteri asisi yapilmalidir. Hastaligin bulasmasini önlemek amaciyla hastanin mutlaka ayrilmasi gerekir. Beklenir bir difteri olasiligina karsi çocuklara serum verilebilir.
Difteri asisi dört haftalik aralarla yapilir. Ilk asi, bir yasina kadar yapilmali, 2 ve 6 yaslarinda tekrarlanmalidir. Difteri asisi tetanos asisi ile birlikte de yapilabilir. Hastanin evde tedavi edilmesi halinde, hastaya bakan kisinin hastanin yanina girerken bir maske takmasi ve oksijen peroksitli suyla gargara yapmasi gerekli önlemler arasinda sayilabilir. Difteride penisilin, eritrosin ve streptomisin kullanilir. Agir vakalarda kortikosteroidler kullanilabilir
