Allerjik Hastaliklarda Tedavi : KORUNMA : Allerjik hasta için en iyi tedavi,
suçlu allerjenden uzaklastirilmaktir. Birden fazla allerjene karsi duyarliligi
olan hastalarin çogunlugu için, uzaklastirma nadiren semptomlann kontrolünde
yeterlidir. Allerjenlerden kaçinma, hastalik semptomlarmi
azaltacaktir.
Ev tozu akarlari %50 civarinda neme ihtiyaç duyar. Ihtiyaç
duyduklan nem ve sicaklik insanlar tarafindan tercih edilen seviyededir ve
besinlerini deriden saglayip yillarca insan derisi üzerinde yasarlar. Ev tozu
akari yogunlugunun azaltilmasi, evde nemin %o25-45 düzeyinde tutularak nem
kontrolünün saglanmasi, kimyasal kontrolün saglanmasi (benzil benzoat, tannik
asit) ve yatak takimlarinin 60°C üzerindeki sicakliklarda yikanmasi ile
saglanabilir.
Kedi ve köpek en sik ikinci ev içi allerjenlerdir. Hayvan
döküntüleri (özellikle kedi döküntüleri) de allerjik rinitli birçok hasta için
önemli bir faktördür. Genel olarak allerjenler kedilerin sebaseöz bez
salgilarinin kuruduktan sonra parçalanip havaya karismasi sonucu ortaya çikar.
Bu partiküller oldukça küçük çaptadir. Kedi antijeni özellikle hali ve döseme
gibi alanlarda bol bulunur ve kedi uzaklastirilsa bile aylarca etkili olabilir
ve elbiselerle de tasmabilir.
Kaynagin ortamdan uzaklastinlmasi (en
azindan yatak odasina sokulmamasi) disinda, kaynak olabilecek esyalarin da
uzaklastirilmasi, aynca ortamin vakumlu süpürgeler veya hava filtreleriyle
allerjenlerden temizlenmesi ve haftalik olarak yikanmasi gibi kontrol yöntemleri
gerekir.' Mevsimsel allerji siklikla ev disi allerjenlere baglidir. Iliman
iklimlerde agaçlardan, yabani otlardan, çimenlerden ve uzaklardan rüzgarla gelen
polenler allerjiye neden olur.
Ayrica çevre kirliligi polen
allerjenlerinin etkisini arttirmaktadir. Polen mevsiminde kiyafetleri çamasir
makinesinde yikamak, bahçe islerinden sonra dus almak gibi önlemler polenlerin
etkisini azaltabilir. Küf mantarlan ev içinde ve disinda önemli allerjenlerdir.
Gelismeleri sicaklik ve yüksek neme baglidir.
Ev dismda küf
mantarlarindan sakinmak için agaçlik alanlardan, ambar, ahir gibi 29
ortamlardan, agaç yapragi birikintilerinden uzak durmak gerekir. Ev içinde ise
küf mantarlari özellikle nemli ve havasiz ortamlarda (banyo, bodrum) daha
yogundur. Ev bitkileri de (özellikle saksi topragi) önemli küf kaynagidir. Küf
mantazlan da akarlarda oldugu gibi nemin azaltilmasiyla
geriler.
Görülebilen küfler seyreltik çamasir suyu ile veye özel
preparatlarla temizlenmelidir. Banyo ve bodrumun havalandirilmasi da küfün
azaltilmasi için önemlidir. Sikça gözden kaçan bir allerjen kaynagi da
hamamböcekleridir. Çogunlukla sosyoekonomik düzeyin düsük oldugu evlerde
bulunur; bu evlerde olasilikla en çok bulunan yabanci protein bu hayvanlara
aittir.
√ FARMAKOTERAPI :
Antihistaminikler allerjik ninit
tedavisinin en önemli araçlarindan birisi olmustur. Son zamanlarda gelistirilen
antihistaminiklerde belirgin antienflamatuar etkiler de vardir. Topikal
uygulanan antihistaminikler Hangi antihistaminik seçilirse seçilsin,
bilinmelidir ki bu ajanlar allerjik rinitin rinore, hapsirma, kasinti gibi \"yas
semptomlan\"ni azaltir.
Etkilerini organdaki histamin reseptörleri ile
kompetesyona girerek gösterirler; Burun tikanikligi ve konka ödemine karsi
etkili degildirler. Kortikosteroidler allerjik rinit tedavisinde en etkili
farmakoterapi yöntemidir. Nazal steroidlerin uygun kullanimda sistemik
etkilerinin önemsiz düzeyde oldugu iddia edilmektedir.
Hekimler steroid
reçete ederken hastalara düzenli kullanimdan, baslangiç dozundan sonra
semptomlan kontrol altina alan en az doza inmeleri ve düzenli olarak yan
etkileri takip etmeleri gerektiginden, ayrica tedavinin sürekli olmasinin
zorunlulugundan söz etmelidir.
Tedavi süresince hasta hekimin kontrolü
altinda bulundurulmalidir. Kortikosteroidler allerjik semptomlarda, potansiyel
yan etkiler pahasina, etkili bir düzelme saglar. Dekonjestanlar (Alfa-Adrenerjik
Agonistler) vazokonstriksiyon yaparak ödemli bölgeye kan akimini azaltir.
Topikal kullanimlan oral kullanimlarindan daha etkilidir. Dekonjestanlar,
solunum yollari mukozasindaki alfa adrenerjik reseptörlere vazokonstriksiyon
yaptirarak ödemi azaltir. Efedrin, psödoefedrin veya fenilpropanolamin gibi
yaygin kullanilan dekonjestanlarin bir antihistaminige eklendigi preparatlar,
kisa süreli kullanimda klinik etkinligi arttirabilir. Dekonjestanlar oral
yoldan, topikal sprey veya damla olarak verilebilir.
Topikal uygulamanin
etkinliginin daha fazla olmasina ragmen, hizli ribaund rinit ve sonuçta rinitis
medikamentoza gelisimi potansiyeli, topikal dekonjestanlann kullanimini kisa
süreli olarak kisitlar. Oral kullaniminda bu etki görülmez ancak, oral
kullanimda, aritmi, çarpinti, tremor ve hipertansiyon gibi yan etkiler
görülmektedir. Yan etkileri ortaya çiktiginda ilaç kesilmelidir. Kromolin
Sodyum, duyarlilasmis mast hücreleri içeren muköz membrana topikal olarak
uygulanir ve mast hücresi membrani üzerinden kalsiyum tasinmasini azaltarak
degranülasyonu ve medyatör salinimini engeller. Kromolin sodyum hem mevsimsel
hem de perennial allerjik rinite iyi gelir ve akut ve geç faz allerjik
reaksiyonu engelleyebilir.
Ilaç en çok allerjen yüklemesi öncesi
kullanildiginda etkilidir ve en iyi etki mevsim öncesi yüksek IgE'si olan
hastalarda görülmektedir. Allerjik reaksiyonlari önlemede allerjenle karsilasma
öncesi uygulanirsa basarilidir, allerjik reaksiyon basladiktan sonra ise etkisi
daha azdir. Siddetli veya perennial semptomlu bazi hastalarda kromolin basarili
olmayabilir, fakat yan etkilerden yoksun olusu, özellikle hastalann allerjenle
karsilasma olasiligi öncesinde kullanabilmeleri nedeniyle semptomlan azaltmak
için iyi bir seçim olabilir. Antikolinerjikler, allerjik rinit
semptomatolojisinin neredeyse yalnizca rinore komponentine karsi etkilidir.
√ IMMÜNOTERAPI :
Semptomlarin allerjenden kaçinma ile önlenemedigi,
farmakoterapi ile kontrol altina alinamadigi ve perennial semptom varliginda yil
boyunca medikal tedavinin mümkün olmadigi durumlarda immünoterapi düsünülür.
Uygun immünoterapi dogal allerjenle temaslarda toleransi artirir ve semptomlarda
belirgin düzelme saglayarak direnç tedavisine gereksinimi azaltir. Çogunlukla
tedaviye 2-5 yil devam edilir. Etki allerjene spesifiktir ve ortaya çikisi
yavastir. Polen, ev tozu akan, hayvan tüyü ve mantara karsi basan
mükemmeldir.
Immünoterapiye ragmen ikinci yilda semptomlarinda düzelme
olmayan hastalarda tedavi sonlandinlmalidir. Blokan antikor olan ve antijene
spesifik olarak gelisen IgG düzeyi artarak spesifik IgE'lerin reseptörlere
baglanmasi engellenir. Böylece mast ve bazofil hücreleri degranüle olamadiklari
için medyatör salinimi yapilamaz. Immünoterapi antijene spesifik supresör
T-lenfositlerinin artisina neden olur. Böylece allerjik mekanizmanin baslamasi
engellenmis olur. Farmakoterapinin semptomatik tedavi olmasina karsin
immünoterapi nedene yöneliktir. Allerjene karsi kesin tedaviyi saglar.
