Felç (Inme) ve Vasküler Bozukluklar:
Beyniniz kalbinizin taze kan çiktisinin yüzde 20'sine ve kanin oksijen ve glikoz muhtevasinin yüzde 20'sine ihtiyaç duyar. Iki ana arter sistemi boynunuzdan geçerek uzanir ve bu kani beyninize dagitir. Kan
akisindaki herhangi bir bozukluk -birkaç saniye için bile olsa- genellikle beyninizin fonksiyonlari üzerinde dramatik bir etki yapar. Beynin hangi bölgelerinin etkilendigine bagli olarak görme veya konusma bozukluklariniz, vücudunuzun bir kisminda felç veya bilinç kaybi gibi durumlarla karsilasabilirsiniz. Eger bu bozukluk birkaç dakikadan fazla sürerse, etkilenen alandaki beyin hücreleri harap olarak daimi sakatliga veya ölüme yol açabilir. Bu bölümde iki önemli tip kan dolasimi bozuklugu anlatilmistin Kan akiminin azalmasi ve kanama.
Felç Belirtiler:
- Birkaç dakikadan birkaç saate kadar sürebilen bir zaman boyunca görme, konusma veya duyularda bozulma..
- Bir kol veya bacakta veya bir kolda ve bir bacakta genellikle ayni tarafta yüzle birlikte olabilen veya olmayan ani zayiflik veya duyu kaybi.
- Akut olarak çift görme durumunun bozuk konusma, bas dönmesi, koordinasyon bozuklugu veya yutma güçlügünün baslamasi.
Acil Belirtiler:
- Yaralanmaya bagli olmaksizin birdenbire bilinç kaybi.
- Aniden kismi veya tam felç veya yüzde, kolda veya bacakta uyusukluk.
- Ani görme bozuklugu veya kaybi.
- Süratle konusma bozuklugu baslamasi.
- Aniden siddetli basagrisi baslamasi.
Felç, beyine giden kanda bir aksama meydana gelmesinden birkaç saniye veya birkaç dakika sonra meydana çikan birçok bozuklugun yaygin adidir. Baslangiçtan sonraki bir iki gün içinde belirtiler ilerleyebilir veya dalgali bir hareket gösterir, buna gelisme halinde felç denir. Artik daha fazla bozulma meydana çikmamaya basladigi zaman durum tamamlanmis bir felç durumu olarak kabul edilir. Sizin bir felçle karsi karsiya olabileceginizi düsündüren tek uyari sinyali geçici iskemik krizdir. (TIA) Felcin tibbi terimi serebrovasküler hastaliktir, bu terim hastaligin beyninizin (cerebrum Latince \"beyin\" demektin kan damarlarinda (Latince damar anlaminda \"Vara\"dan geliyor) basladigini belirtmektedir.
Felçlerin özellikleri yerlerine ve ne tip bozukluk meydana geldigine göre belirlenir. En yaygin neden bir arterden yetersiz kan gelmesidir (iskemi). Bu durum meydana geldiginde, o arterin kan sagladigi sinir dokusu fonksiyon yetenegini süratle kaybeder ve ölebilir. Ölü dokuya enfarkt denir, is-kemiye yol açan en yaygin damar hastaligi ar-teriosklerozdur. Eu durumda bir arterin iç tabakasinda yagli bir katman olusur ve trombo-sit olusumu sonucunu verir. O zaman arterin trombosit tarafindan daraltilmis olan bölgesinde bir kan pihtisi (trombus) olusabilir ve akisi engeller. Bu tip iskemik felç serebral tromboz-dur. Bir diger çesit iskemik felç olan serebral emboli, baska yerde olusan bir diger trombosit parçasi veya bir kan pihtisi (embolüs) kanin içinde tasinirken bir yere yerlesip akisi engelledigi zaman meydana gelebilir. Emboli bir diger damardan veya kalpten ortaya çikabilir.
Daha az yaygin bir felç tipi olan beyin kanamasi, bir arter beyine kan sizdirdigi ve böylece, sikistirma, yerinden oynama ve sinir hücresinin ölümüne yol açtigi zaman meydana gelir. Bir kanama fe cinin baslangiçtaki etkisi siklikla iskemik felcnkinden daha siddetlidir, fakat uzun vadeli etkiler her iki durumda da aynidir. Siddetli bir basagrisinin arkasindan yukarida tarif edilen belirtilenin gelmesi, iskemik felçten ziyade kanama felci bakimindan tipiktir. Araknoid zari ile beyin yüzeyi arasinda kanama meydana geldigi zaman araknoid alti kanama ortaya çikar. Kendiliginden (spontanej araknoid alti karamasi en büyük siklikla bir anevrizma kesesinin patlamasindan sonra ortaya çikar. Bir anevrizma kesesi arter duvarinda gelisen, balon gibi siskinligi ve daralan boynu olan bir kabarikliktir. Anevrizma kanamasi bazen beyin içi onamasi dogurur.
Atardamarlarla toplardamarlar arasinda ka-pillerin bulunmasi gereken yerlerde anormal kan damarlarinin birbirine dolasmasi ile bir ar-terovenöz malfo'masyon meydana gelir. Bu büyük, ince cidarli damarlar genellikle araknoid alti bosluga kanama yaparlar. Arteriovenöz malformasyonlarin ailelerde nesilden nesile geçtigi de zaman zaman görülür.
Felç, gelismis ülkelerde belli basli ölüm nedenleri arasinda üçüncü sirayi almaktadir. Her yil yaklasik 300.000 Amerikali felçten rahatsizlanir ve bunlardan dörtte biri ölür ve geri kalanlarin (sag kalanlarin) yarisinin uzun süren arizalari olur. Felcin meydana gelme ihtimali insan yaslandikça artmaktadir ve 35 yasindan sonra her on yilda bir tehlike ikiye katlanmaktadir. 65 yasindan büyük olan nüfusun yüzde 5'i felç geçirmistir. Felçle baglantili olan birçok risk faktörü vardir. Bütün felçlerin yüzde 70'inin yüksek tansiyonlu kisilerde meydana geldigi hesaplanmistir.
Kalp kapagi hastaligi veya yeni geçirilmis bir kalp krizi felç ihtimalini artirir, çünkü kalpten gelen kan pihtilari büyük arterlerden beyne gidebilir. Sigara içmek seker hastaligi ve kanda kolesterolün yüksek olmasinin da yatkinlik yarattigi düsünülmektedir. Genç kadinlarda risk çok düsük olmasina ragmen dogum kontrol hapi kullanmakta olanlarda da ihtimal hafifçe artmis olur. Sigara içen kadinlar için ihtimal büyük ölçüde artar. Erkeklerde risk kadinlardan daha fazladir.
