* Elektrikle kalp, sinir, kronik agri ve depresyon tedavisi;
Elektriksel implant lerin iyilestirdigi hastaliklarin sayisi artmaya basladi. Bu hastaliklar kalp sorunlarindan isitme bozukluklarina, idrar tutamamaktan kronik agrilara dek uzanan genis bir spektrumu kapsiyor.
Evlilikte es kaybi hayatta kalan için büyük bir stress kaynagi ve yasamina son verme arzusu dogurabilir.. Böyle hastalardan biri asiri dozda agri kesici alarak intihar etmek istedi ancak doktorlarin müdahalesi ile kurtuldu. Fakat depresyonu hep sürdü. Ancak hasta 12 yil boyunca piyasadaki antidepresanlarin hepsini denedi; sürekli olarak psikoterapi gördü ve 21 kez elektro sok tedavisi uygulandi. Bunlarin hiç biri sonuç vermedi, ancak birgün bir gazete haberi ilgisini çekti, Londra da bir hastahanede depresyon tedavisinde yeni bir yöntem uygulaniyordu.. Londra ya giderek sansini denedi, Tedavi sirasinda beynine ameliyatla bazi kablolar yerlestirildi. Bir ay sonra kendisini daha iyi hissetmeye basladi. Simdi depresyondan tümüyle kurtuldugu inancinda..
* Beden kimyasini degistirmek
Doktor ve bilim adamlari, vücudu ilaçlarla veya ameliyatla degistirilebilen biyokimyasal bir sistem olarak görüyor. Ancak son yillarda insani bir elektriksel alan olarak ele alma egilimi de ortaya çikti.. Son 5 yildir, tedavi amaciyla bedene yerlestirilen cisimler olan elektriksel implant lerin iyilestirdigi hastaliklarin sayisi artmaya basladi. Bu hastaliklar kalp sorunlarindan isitme bozukluklarina, idrar tutamamaktan kronik agrilara dek uzanan genis bir spektrumu kapsiyor. Ameliyatla yerlestirildikleri için bu implant ler simdilik son çare olarak düsünülse de, implant kullanimi 2000 yilindan bu yana ikiye katlanarak 250 bin kisiye ulasti. Bazi doktorlar implant leri yan etkileri olmayan ve ilaç kullanimina ciddi bir alternatif olusturan önemli bir tedavi yöntemi olarak görüyor..
* Vagus sinirine uyarma
Yazimizin basinda sözünü ettigimiz hastaya yerlestirilen vagus siniri stimülatörünün (VNS), depresyonun disinda baska hastaliklara da iyi geldigi kisa zamanda anlasildi. Bilim adamlari simdi bu implant in etkisini, bulimiya ve endise gibi çok sayida psikiyatrik hastalik (travma sonrasi stres bozuklugu , panik atak, obsesif-kompulsif bozukluk da dahil) üzerinde de test ediyor. Sinirleri saran kablolardan ve koltukaltina veya köprücük kemigi altina yerlestirilen jeneratörden olusan implant orta siddette pulslar gönderiyor. Gidiklanma hissine benzer bir duygu Gbilim adamlari bunu nöromodülasyon olarak isimlendiriyor- sara krizlerinin sikligini azaltiyor (Cihaz 1994 yilinda Avrupa da sara hastaliginin tedavisinde kullanilmak üzere onaylandi). Hastalar tedaviden sonra, krizler tam olarak kesilmese de morallerinin büyük ölçüde düzeldigini söylüyorlar. Hayvanlar üzerinde yapilan arastirmalar, VNS uyarilarinin sinir hücrelerinin atesleme hizini artirdigini gösteriyor. Sinir hücreleri bu sekilde duygudurumu düzenleyen norefrenin ve serotonin isimli iki nörotransmiter üretiyor.
* Avantajlari ne?
Implant lerin en büyük avantajlarindan biri etkisinin hizli ve elektrigi istediginiz an kesebilmeniz. 2003 yilinda Dallas taki Presbyterian Hastanesi nde migren hastalari üzerinde denenen implant lerden umut verici sonuçlar alindi. Implant i deneyen 8 hasta uyari baslar baslamaz agrilarinda azalma hissettiklerini, yarim saat sonra da tümüyle kayboldugunu belirttiler. Uyari kesildigi zaman ise bas agrisinin yeniden basladigi ve 20 dakika içinde zirve yaptigi görüldü. \"Bazi insanlar gün içinde dayanilmaz agrilar çekerler. Bu insanlarin implant lerden büyük yarar saglayacagini düsünüyoruz\" diye konusan Londra Nöroloji Enstitüsü nden Peter Goadsby, \"Diger tedavilerden bugüne kadar yarar saglamayan hastalarin implant lere dört elle sarilacagini umuyoruz\" diyor.
* Yan etkileri fazla degil
Implant lerin yan etkileri ayrica ilaçlar kadar rahatsiz edici degildir. Sözgelimi migren ilaçlari titreme ve yaglanmaya yol açarken, migren implant leri açilip kapanma sirasinda hafif bir gidiklanma hissi uyandirir. Hastamiz, VNS cihazinin yan etkileriyle ilgili sunlari söylüyor: \"Cihaz açildigi zaman bogazima bir sey takilmis hissine kapiliyorum. Ancak bu duyguyu ilaçlarin ve elektrosokun yan etkilerine tercih ederim.\" Stanford Üniversitesi nden Robert Malenka, \"Elektriksel uyariyi çok hassas bir sekilde uygulayabilirsiniz. Oysa ilaç kullandiginiz zaman tüm beyni kimyasal maddelerle yikamis oluyorsunuz\" diyor.
* Fakat sakincalari var
Hollanda, Enschede deki Nöromodülasyon için Twente Enstitüsü nden Rik Buschman, VNS lerin yaygin bir sekilde kullanimlarinin önündeki en büyük engelin maliyetleri oldugunu söylüyor. VNS ameliyati yaklasik 20.000 dolara mal oluyor. Ayrica cihazin çalismama riskini de hesaba katmak gerekiyor. Dahasi, her alti yilda bir pillerin yenilenmesi yeni bir ameliyat gerektiriyor. Doktorlarin hepsinin implant lerin depresyona iyi geldigini düsünmemesi de yaygin kullanimin önündeki baska bir etmen. Merkezi Houston da bulunan Cyberonics isimli implant üreten bir sirketin yaptigi pazar arastirmasina göre VNS nin bir yillik kullanimi sonunda siddetli depresyon geçiren hastalarda yüzde 30 oraninda bir iyilesme görülüyor.
* Sinirleri dinlemek
Üzerinde çalisilan teknolojiler implant leri daha cazip bir alternatif haline getirebilir. Sözgelimi cep telefonlarindaki piller gibi degistirilebilir pillere sahip olan VNS ler, ameliyatsiz degistirilebilen minik piller bunlardan bazilari. Ayrica bilim adamlari elektrotlari daha hassas bir sekilde yerlestirmenin yollarini ariyor. Bazi tedavilerde elektrotlarin beynin derinliklerinde kuru üzüm büyüklügünde hedeflere ulasmasi gerekiyor. Ultra-hassas mikrofonlardan yararlanan operatörler, hedef nöronlari tespit etmek için nöronlarin çikarttigi sesleri \"dinleyebilecek\".Newsweek te yer alan habere göre, zaman içinde beyni disaridan uyaracak miknatislar implant leri tamamen ortadan kaldirabilir. Böylece ameliyat gerekmeyebilecek.
Kaldi ki son yapilan arastirmalar elektriksel uyarilarin nöronlarin büyümesine veya fonksiyonlarini istenilen yönde degistirmesine yol açtigini gösteriyor. Bu teknolojinin önünde kat etmesi gereken çok uzun bir yol olmasina karsin, doktorlarin artik yeni bir tedavi aracina kavustuklari kesin.
