Umum psikiyatri kliniklerinin tasvibine mazhar olmus DSM-IV (1994)' e göre \"Dissosiatif Bozukluklar\" bes ana baslik, altinda toplanmaktadir:
• Amnezi
• Dissosiatif Fugue
• Çogul kisilik
• Depersonalizasyon
• Atipik Dissosiatif Bozukluk.
Dissosiatif Amnezi
Organik bir arizaya dayanmayan ve aniden gelen genis boyutlu bir unutkanlik halidir. Unutkanlik hali çesitli sekillerde tezahür etmektedir:
• Bir kaza sirasinda bütün aile fertleri ölüp sadece kendisi kurtulan kisi, belli bir zaman süresi içinde hiçbir sey hatirlamayabilir. Bu hatirlayamama hali, bazi seyleri hatirlayip bazilarini hatirlayamamak seklinde de ortaya çikabilir.
• Unutkanlik hali genellikle asiri bir psikolojik yüklenme sonunda kendisini gösterir. Tecavüze maruz kalan genç kiz, silah tehdidi ile kaçirilan bir çocuk, dogal afetlerde veya harpte pek çok ölü gören sahis, esi tarafindan aniden terk edilen erkek veya kadin, kabullenemedikleri bu asiri yüklenmeler sebebiyle birden bire hafiza kaybina ugrarlar. Unutkanlik, tibbi bir müdahale gerektirmeden kendiliginden birkaç gün sonra aniden iyilesir. Bir iz birakmaz ve tekrarlamaz.
• Unutkanlik sirasinda kisi saskin, maksatsiz olarak gezinip durur. Bununla beraber, unutkanligina karsi lakayt kalir.
Dissosiatif Fugue
Yine organik bir arizaya dayanmaksizin kisinin evini ve is yerini terk ederek yeni bir kimlige bürünmesi halidir. Ne aile üyelerini ne de is yerindeki arkadaslarini tanimamaktadir. Takindigi yeni kimlik, eski kimligine kiyasla iddiali ve gösterisli bir kimliktir.
Çogu vakalarda hasta kendisine yeni bir isim ve oturacak yeni bir ev bulur. Akil bozuklugunu gösterir isaretlere rastlanmamasi, saskinlik ve gelisigüzel dolasmalarin görülmeyisi dissosiatif fugue'nin tipik karakteridir.
Bu hastalik da geçici olup asiri psikolojik Yüklenmeler sirasinda ortaya çikmaktadir. Genellikle birkaç gün, nadiren de birkaç ay sürer. Uzun süren kimlik kaybinda kisi daha çok maksatsiz fakat rahatsiz etmeyen seyahatlere çikmaktadir.Iyilesmeden sonra, hasta fugue sirasinda olup bitenleri kesinlikle hatirlamaz. Iz birakmadigi gibi tekrar da etmez.
Dissosiatif Kimlik Bozuklugu (Çogul Kisilik)
Esas kisilikle birlikte, her biri belli zamanlarda vücuda hakim olan kendilerine göre mizaçlari, davranislari, sosyal münasebetleri ve hatiralari bulunan alt kisiliklerin ortaya çikmasi halidir. Esas kisilik genellikle diger kisiliklerden habersiz iken, alt kisilikler birbirinden haberdardir.
Alt kisilikler, esas kisiligin tam aksi özelliklere sahiptirler.Esas kisilik, sessiz, sedasiz, içine kapanik, ahlakli biri iken, diger kisilikler disa dönük, serbest, eglenceyi seven tiplerdir. Esas kisilikten farkli isim ve soyadi tasirlar.
Çogul kisilik bozuklugu çogu zaman ergenlik çaginda ortaya çiktigi, parçalanmis ailelerde, kimsesiz ve terkedilmis çocuklarin yetistigi yurtlarda sik görüldügü bilinmektedir. Alt kisilikler, genellikle asiri psikolojik yüklenmeler sirasinda ortaya çikmakta; bir kisilikten öbürüne geçisler hizlanmaktadir. Genç kizlarda ve kadinlarda görülme orani daha yüksektir.
Depersonalizasyon
Sizofreni, epilepsi, madde kullanimi bozuklugu, saf nörotik bozukluk ve organik beyin sendromlari ile ilgisi olmayan, tamamen psikolojik sebeplerden kaynaklanan ve geçici olarak ortaya çikan \"kisinin kendine yabancilasmasi\" halidir.
Kisi, tümüyle veya kismen vücudunu, kendi kimligini, bir varlik oldugunu süphe ile karsilamaktadir. Kendisinin bir makina veya robot oldugunu sanmakta; bir rüyada yasiyormus gibi hissetmektedir. Bazen kendisini uzaktan idrak etmekte, vücut boyutlarinin degistigini görmektedir. Bariz bir komplikasyona sebep olmadan kendiliginden kaybolan bu \"kendine yabancilasma\" kisinin aile ve is hayatindaki münasebetlerini bozmaz.
Kendine yabancilasma bozuklugu sirasinda bas dönmesi, depresyon, sikinti, deli olma korkusu, zaman-mekan ve kisilige ait bilgilerde hatirlama güçlügü sik görülen komplikasyonlardir.
Atipik Dissosiatif Bozukluk
Kisinin arzusu disinda agir bir egitime, yogun telkine, beyin yikamaya, tek kisilik hücreye kapatilmaya, iskence veya tehdit ile konusturulmaya zorlanmasi halinde ortaya çikan düsünce reformlarina bu ismi veriyoruz.
Kisi kendisine zorla teklif edilen yeni kimlige mecburen adapte olmaya çalisirken korkunç iç çatismalarina maruz kalir. Eski kisiligine, kültürüne, inançlarina ters düsen bu yeni ve yabanci ortam ruhsal dengesini altüst eder.
