Dölyatagi Sebepli Adet Görememe
Dölyatagi arizasi sebebiyle adet görememe iki ana grupta incelenmektedir:
1- Travma (Yara veya Zedelenme) Kaynakli Dölyatagi Yapisikliklari: Dölyataginin ön ve arka çeperleri birbirine yapisarak adet görmeyi engellemektedir. Bu ariza, dogum veya düsük sonrasinda ortaya çikar.
Daha çok kürtaj (ceninin rahimden kazinmasi) sirasinda mukoza tabakasinin bütünüyle yikilmasi ve mukoza (zar) damarlarinin yaralanmasi sonucu olusan yapisikliklar söz konusudur. Hormon eksikligi olmadigi ve yumurta üretimi saglikli yürüdügü halde, adet kanamalari gerçeklesemez. Dölyatagi filminde, zimba ile delinmis gibi, kenarlari tirnakh, düzensiz bosluklar görülür.
Ne Yapmali?
• Tedavi cerrahidir. Ya sondalarla, ya da nesterle yapiskanliklar giderilir. Yeniden yapismalari önlemek için dölyatagi bosluguna özel bir alet yerlestirilir.
2. Üreme Organlari Tüberkülozu: Ergenlik öncesi dönemde geçirilmis bir tüberküloz vakasinda, dölyatagi çeperleri birbirine yapisabilir. Daha geç dönemlerde ise, Koch basili adi verilen bir mikroplanma sonucu yine döl,yatagi çeperlerinde yapiskanhklara rastlanir. Hastada hiçbir içsalgi bozuklugu ve hormori eksikligi olmamasina ragmen adet göremez.
Ne Yapmali?
• Aksakligin giderilmesi için, tedavinin metodunu tesbit etmek maksadiyla, üç tip muayene uygulanir:
• Karsit madde verilerek dölyatagi filmi çekilir.
• Dölyatagi mukozasindan parça alinarak laboratuvar testine tabi tutulur.
• Karin içine bakma muayenesi uygulanir.
• Tedavide, öncelikle tüberkülozla mücadele edilir. Hastalik iyice kontrol altina alindiktan sonra, yapiskanliklar açilir.
Yumurtalik Kaynakli Adet Görememe
Bazi yumurtalik iltihaplari ve urlar, yumurta üretimine engel olur ve dolaysiyle adet görmemeye sebep teskil eder. Yumurtahk kaynakli özel bir ariza sekli daha vardir ki, erkeksi killanmalara ve bizir büyümesine yol açar. Bu durumda hormon düzensizligi de arizaya eslik etmektedir.
Iyi gelismemis yumurtahk arizalarina \”tam yumurtalik yetmezligi\” diyoruz ki; erken menapozlara (yasdönümü) yol açar. Tam yumurtalik yetmezligi, çok erken, genellikle 35 yaslarinda görülür. Daha önce de ortaya çikabilir. En açik belirtisi, \”sicak basmasi\” dedigimiz nöbetlerdir. Sicak basmasi duygusu ile birlikte, kalp çarpintisi, kalp bölgesinde agri ve romatizma agrilari da eslik edebilir.
Ne Yapmali?
• Bir kadin hastaliklari uzmanina müracaatla hormon testi yaptirmalidir. Hormon testi, yumurtalik yetmezliginin sebebini ortaya çikarmada büyük kolaylik saglar. Sicak basmasi duygusu veren, hipofizden salgilanan yumurtalik uyarici hormonlarin artmasidir. Buna karsilik, yumurtalik hormon salgisi hemen hemen
hiç yoktur.
Tedavi:
• Yumurtalik salgisinin yerine, östrojenlerle ve progesteron (gerekli hormonlar) belirli bir düzen içersinde verilerek yumurtalik yetmezligi önlenir. Adet dönümü ve kanamalar düzene sokulur.
Hipotalamus ve Hipofiz Kaynakli Âdet Görememe
Bu konuda üç tip arizaya rastlanir:
Sihan Hastaligi: Kürtaj ve kanamali bir düsük sonunda, hipofiz bezindeki dokular yikilir; hipofiz bezi salgi üretme görevini yapamaz. Hastada \”kansizlik\” belirtileri görülür. Bunu takiben troid bezi yetmezligi ortaya çikar. Hastanin yüzü solgun, bitkin, soguga dayaniksizdir. Yüzde sislikler de görülür. Hipofiz arizasi sonucu, böbreküstü bezinde de salgi düzensizligi olur.
Ne Yapmali?
• Tedavi, kortizon ve troid özleri kullanilmasina dayanir. Bütün hormonal yetmezlikler önlenir ve adet düzene girer. Tedavi ömür boyu devam etmelidir. Çünkü hipofiz bezindeki dokularin ölümü geriye döndürülemez.
Hipofiz Bezi Urlari: Adet görmemenin çok seyrek rastlanan sebeplerinden biridir. Ön hipofizin gama hücrelerinde ortaya çikan urlar, ayni zamanda görme sinirlerine de baski yaptigindan; sonradan ortaya çikan görme kusurlarinda, hipofiz bezi urlarindan süphe edilmelidir.
Ne Yapmali?
• Kafanin yandan filmi çekilerek hipofiz bezi incelenir. Göz muayenesi yapilir. Görülen biçim bozuklugunun sekline göre, uygun bir tedavi seçilir.
Süt Akintisiyla Birlikte Ortaya Çikan Adet Görememe: Dogumdan sonra, ya da dogumlar disinda rastlanan çok ender bir durumdur. Hormon testleri ile arizanin sebebi arastirilir. Sinir yatistirici ilaçlar alan ve sülpirid ile tedavi gören hastalarda bu tür adet kesilmelerine sik rastlanir.
Ruhsal Kaynakli Âdet Görememe
En sik rastlanan adet bozukluklarindandir. Baslangici çocukluk dönemine kadar uzanabilen, ciddi bir ruhsal sarsinti veya soktan sonra ortaya çikabilen, sinirsel yönden hassas, ailesi ile anlasamayan genç kizlarda siklikla görülen bu hastaligin tedavisi ruh hekimlerinin isidir. Daha ciddi durumlarda, âdet kesilmesi ile birlikte sinirsel istahsizlik ve bunun getirdigi zayiflik da eslik eder. Sinirsel gebelik (gebelik zanni) da âdet kesilmelerine yol açar.
