Bilhassa kol ve bacaklarda meydana gelen agir yaralanmalarda atardamarlarda büyük delikler açilir. Bu deliklerden fiskiran kani basit usulleI'le durdurmak mümkün degildir. Müdahale edilmedigi yani kan akisi durdurulmadigi takdirde hasta kan kaybindan dolayi önce soka sonra da komaya girerek hayatini kaybeder.
Dikkat: Burada tarif edecegimiz kan durdurma usulü, kazazedeyi doktora yetistil'ineeye kadar meydana gelecek olan kan kaybini önlerneyi hedef almaktadir. Kan durdurucu bandaji veya turnikeyi uzun zaman yerinde tutmak çok tehlikelidir. Yarim saati geçen durumlarda kan alamayan bölgedeki dokularin ölmesi ve kangren olmasi ihtimali vardir. Bu sebeble kazazedenin doktora yetistirilmesi geciktigi takdirde her yarim saatte bir bandajin açilarak bir iki dakika müddetle yarali organa kan akisi saglanmalidir. Sonra bandaj tekrar sikilarak fazla kan kaybi önlenmelidir.
* Nasil Yapilacak?
- Kol ve bacaklarda kan durdurucu bandaj tek kemik olan yere uygulanmalidir. Kollarda dirsek ile omuz arasi; bacaklarda diz ile kasik arasi tek kemik olan yerlerdir.
- Buna göre bandaji yaranin üzerine degil; yarasiz olan yukari kismina uygulamis oluyoruz.
- Bandaj olarak bir lastik hortum veya elastiki bir kablo parçasi kullanabiliriz. Her ikisinin de çapi bir santim civarinda olmalidir. Daha kalin ve daha incesi kanamayi durdurmakla beraber dokulara zarar verecektir.
- Bunlarin bulunmadigi durumlarda bel kayisi, rulo haline getirilmis bir mendil veya gaz bezi de ayni isi görebilir.
- Bandaj kullanmayi bilmeyenler yani bu iste tecrübesi olmayanlar ya korku ile gevsek tutacak veya garanti olsun diye gereginden fazla sikabileceklerdir.
- Eger bandaj olarak kullanacaginiz malzeme el altinda degilse yani bulunmasi zaman alacak ise; bir kisi bandaj temin etmeye çalisirken bir digeri iki elini halka seklinde tek kemikli yerin üzerine geçirip sikmalidir.
- Bandaj malzemesi temin edilince, malzeme tek kemikli bölge üzerine bir defa dolanip tek dügüm atildiktan sonra yavas yavas sikilir. Kan akisinin durdugu yerde sikmaya son verilerek ikinci dügüm atilir. Eger kan akisi tekrar baslarsa; ikinci dügüm atilirken farkinda olmadan bandaj gevsetilmis demektir. Ikinci dügüm açilmali ve kan akisi duracak kadar sikildiktan sonra (gevsemesine izin vermeden) tekrar dügüm atilmalidir.
* TURNIKE USULÜ:
Agir atardamar kanarnalarini durdurmanin bir diger yolu, turnike uygulamaktir. Bunun için genisce (8-10 santim) ve organi iki defa dolandiktan sonra baglanabilecek uzunlukta bir sargi bezi kullanilmaktadir. Buna \"kravat sargi\" adi verilmektedir.
* Nasil Yapilacak ?
- Kanayan yara üzerine birkaç defa katlanmis bir gaz bezi veya iki-üç defa katlanmis temiz bir mendil koyunuz.
- Kravat sargiyi gaz bezinin üzerinde iki defa doladiktan sonra zit istikametinde bir dügüm atiniz.
- Dügümün üzerine oklava veya benzeri bir sopanin ucunu koyup sikica dügümleyiniz.
- Sopanin bosta kalan ucundan tutup çeviriniz. Kanama duruncaya kadar çevirmeye devam ediniz. Gereginden fazla çevirmeyiniz.
- Bundan sonra sopanin serbest ucunu (sopa organa paralel duracak sekilde) herhangi bir sargi ile organin üzerine tutturunuz.
DIKKAT: Turnike de bandaj usulünde oldugu gibi uzun zaman bekletilmemelidir. Her 20 dakikada bir, yara üzerindeki gaz bezine elle bastirarak, turnike açilmali ve yarali organa kan deverani saglanmali; eger kanama devam ediyorsa ayni sekilde tekrar baglanmalidir. Kanama durmus ise, turnike çikarilmamali fakat gevsek bir sekilde sarilmalidir. Eger gevsek sargi altinda kanama tekrar baslarsa, sopayi kanama duruncaya kadar çevirip yerini tesbit etmelidir.
NOT: Turnike ve bandaj uyguladiginiz saati kaydedip bunu doktora söyleyiniz
* DIGER KANAMALAR:
Kol ve bacaklarin disindaki organlarimizda meydana gelebilecek kanarnalari durdurmak için, kanama siddetli olmadigi takdirde, yaranin üzerine steril bir gaz bezi konarak fazla sikmadan sarilir. Sargi usulü ile kanama durdurulamaz ise, bu sefer kanamayi besleyen damar üzerine parmakla bastirmak gerekecektir. Kanama duruncaya kadar bastirma isine devam edilmelidir.
* BASTIRMA NOKTALARI:
1- Alinda, göz hizasinin üzerinde, olan kanarnalarda parmakla bastirilacak nokta kulagin ön kismidir.
2- Eger kanama göz hizasinin altinda yani yanakta ise, alt çene kemiginin kösesinden 2-3 cm ileriye parmakla bastirilmalidir.
3- Boyun ve girtlak civarindaki kanarnalarda, bas parmak enseye, geri kalan dört parmak da boyun önündeki sah damara basacak sekilde tazyik uygulanmalidir.
4- Omuz, koltuk alti ve kolun omuza yakin yerinde meydana gelebilecek kanarnalari durdurmak için, bas parmak arkadan destek verecek sekilde, diger dört parmakla köprücük kemiginin çukur kismina (boyuna yakin yerine) bastirilmalidir.
5- Kalça kanarnalarinda, el ayasi kazazedenin kasigina sikica bastirildigi takdirde kanamayi durdurmak mümkün olacaktir.
