Kanama nedir? Damar bütünlügünün bozulmasi sonucu kanin damar disina (vücudun içine veya disina dogru) dogru akmasidir. Kanamanin ciddiyeti asagidaki durumlara baglidir:
• Kanamanin hizina,
• Vücutta kanin aktigi bölgeye,
• Kanama miktarina,
• Kisinin fiziksel durumu ve yasina.
Kaç çesit kanama vardir?
Vücutta kanin aktigi bölgeye göre 3 çesit kanama vardir :
Dis kanamalar: Kanama yaradan vücut disina dogru olur.
Iç kanamalar: Kanama vücut içine oldugu için gözle görülemez.
Dogal deliklerden olan kanamalar:Kulak, burun, agiz, anüs, üreme organlarindan olan kanamalardir.
Kanama arter(atar damar), ven(toplar damar) yada kilcal damar kanamasi olabilir. Arter kanamalari kalp atimlari ile uyumlu olarak kesik kesik akar ve açik renklidir. Ven kanamalari ise koyu renkli ve sizinti seklindedir. Kilcal damar kanamasi küçük kabarciklar seklindedir.
Kanamanin degerlendirilmesinde, sok belirtilerinin izlenmesi çok önemlidir.
Kanamalarda ilkyardim uygulamalari nelerdir?
Dis kanamalarda ilkyardim:
• Hasta/yaralinin durumu degerlendirilir (ABC),
• Tibbi yardim istenir (112),
• Yara yada kanama degerlendirilir,
• Kanayan yer üzerine temiz bir bezle bastirilir,
• Kanama durmazsa ikinci bir bez koyarak basinci arttirilir,
• Gerekirse bandaj ile sararak basinç uygulanir,
• Kanayan yere en yakin basinç noktasina baski uygulanir,
• Kanayan bölge yukari kaldirilir,
• Çok sayida yaralinin bulundugu bir ortamda tek ilkyardimci varsa, yarali güç kosullarda bir yere tasinacaksa, uzuv kopmasi varsa ve/veya baski noktalarina baski uygulamak yeterli olmuyorsa turnike uygulanir,
• Sok pozisyonu verilir,
• Sik araliklarla (2-3 dakikada bir) yasam bulgulari degerlendirilir,
• Kanayan bölge disarida kalacak sekilde hasta/yaralinin üstü örtülür,
• Yapilan uygulamalar ile ilgili bilgiler (turnike uygulamasi gibi) hasta/yaralinin üzerine yazilir,
• Hizla sevk edilmesi saglanir.
Vücutta baski uygulanacak noktalar nelerdir?
Atardamar kanamalarinda kan basinç ile fiskirir tarzda olur. Bu nedenle, kisa zamanda çok kan kaybedilir. Bu tür kanamalarda asil yapilmasi gereken, kanayan yer üzerine veya kanayan yere yakin olan bir üst atardamar bölgesine baski uygulanmasidir. Vücutta bu amaç için belirlenmis baski noktalari sunlardir:
1-Boyun : Boyun atardamari (sah damari) baski yeri
2-Köprücük kemigi üzeri : Kol atardamari baski yeri
3-Koltukalti : Kol atardamari baski yeri
4-Kolun üst bölümü : Kol atardamari baski yeri
5-Kasik : Bacak atardamari baski yeri
6-Uyluk : Bacak atardamari baski yeri
Kanamalarda üçgen bandaj uygulamasi nasil yapilmalidir?
Üçgen bandaj, vücudun degisik bölümlerinde bandaj ve/veya aski olarak kullanilabilir. Üçgen bezin tepesi tabanina dogru getirilip yerlestirilir, sonra bir yada iki kez daha bunun üzerine katlanarak istenilen genislikte bir sargi bezi elde edilmis olur.
Elde üçgen bandaj uygulama:
Parmaklar, üçgenin tepesine gelecek sekilde el üçgen sarginin üzerine yerlestirilir. Üçgenin tepesi bilege dogru katlanir. Elin sirtinda, üçgenin uçlari karsi karsiya getirilir ve çaprazlanir, bilek seviyesinde dügümlenir.
Ayaga üçgen bandaj uygulama:
Ayak, üçgenin üzerine düz olarak, parmaklar üçgenin tepesine bakacak sekilde yerlestirilir. Üçgen bandajin tepesini ayagin üzerinde çaprazlayacak sekilde öne dogru getirilir. Iki ucu ayak bilegi etrafinda dügümlenir.
Dize üçgen bandaj uygulama:
Üçgenin tabani dizin 3-4 parmak altinda ve ucu dizin üzerine gelecek sekilde yerlestirilir. Dizin arkasindan uçlari çaprazlanir, dizin üstünde uçlari dügümlenir.
Gögse üçgen bandaj uygulama:
Üçgenin tepesi omuza yerlestirilir ve tabani gögsü saracak sekilde sirtta dügümlenir. Bu dügüm ile üçgenin tepesi, bir baska bez kullanilarak birbirine yaklastirilarak baglanir.
Kalçaya üçgen bandaj uygulama:
Üçgenin tabani uylugun alt kisminin etrafinda dügümlenir, tepesi ise belin etrafini saran bir kemer yada beze baglanir.
Hangi durumlarda turnike uygulanmalidir?
• Çok sayida yaralinin bulundugu bir ortamda tek ilkyardimci varsa (kanamayi durdurmak ve daha sonra da diger yaralilarla ilgilenebilmek için),
• Yarali güç kosullarda bir yere tasinacaksa,
• Uzuv kopmasi varsa ve baski noktalarina baski uygulamak yeterli olmuyorsa
Turnike uygulamasi kanamanin durdurulamadigi durumlarda basvurulacak en son uygulamadir. Ancak eskisi kadar sik uygulanmamaktadir. Çünkü, uzun süreli turnike uygulanmasi sonucu doku harabiyeti meydana gelebilir yada uzvun tamamen kaybina neden olunabilir.
Turnike(Bogucu Sargi) uygulamasinda dikkat edilecek hususlar neler olmalidir?
• Turnike uygulamasinda kullanilacak malzemelerin genisligi en az 8-10 cm kuvvetli ve esnemeyen olmalidir.
• Baski noktasina bir elle baski uygulamaya devam etme,
• Diger eline genis kuvvetli ve esnemeyen materyali alma,
• Seridi yari uzunlugunda katlama, uzuv etrafina sarma,
• Bir ucu halkadan geçirip çekme ve iki ucu bir araya getirme,
• Baski noktasinda basinci kaldirma ve kanamayi tamamen durduracak sekilde siki bir bag atma;
o Genis sargi uygulama
o Sarginin içinden sert cisim (kalem gibi) geçirme ve uzva paralel konuma getirme
o Kanama durana kadar sert cismi döndürme, kanama durduktan sonra daha fazla sikilmaz
• Sert cismi uzva dik konuma getirerek sargiyi çözülmeyecek sekilde tespit etme.
• Hasta/Yaralinin elbisesi üzerinde, hasta/yaralinin adi ve turnikenin uygulandigi zamanin (saat ve dakika) yazili oldugu bir kart igneleme
• Çok sayida yarali oldugunda, yaralinin alnina rujla veya kalemle “turnike” veya “T” harfini yazma
• Turnike uygulanan bölgenin üzerine hiçbir sey örtülmez. Pansuman ve Turnike görülecek sekilde battaniye ile sarilir.
• Turnikeyi 15-20 dakika araliklarla gevsetme sonra tekrar sarma.
• Turnike, kol ve uyluk gibi tek kemikli bölgelere uygulanir, ancak önkol ve bacaga el ve ayagin beslenmesini bozabilecegi için uygulanmaz. Uzuv kopmasi durumlarinda, önkol ve bacaga da turnike uygulanabilir.
El ve ayak kopmalarinda turnike nasil uygulanir?
Kaza ve yaralanmalarda atardamar yaralanmalarina neden olarak ölüme yol açmaktadir.
• Hasta/Yarali sirtüstü yatirilir,
• Hasta/Yaralinin bacaklari 30 cm kadar yükseltilir,
• Kopmus olan uzvun kanama kontrolü yapilir, tampon yapilir ve baski noktalarina basi yapilir. Bu önlemlerle kanama kontrol edilemiyorsa turnike uygulanir,
• Turnike uzvun koptugu bölgeye en yakin olan ve deri bütünlügünün bozulmamis oldugu bölgeye uygulanir.
• Kopmus uzuv parçasi, su geçirmeyen bir temiz plastik torbaya konur.
• Daha sonra kopmus uzuv parçasinin kondugu plastik torba agzi kapatildiktan sonra, içerisinde 1 ölçek suya 2 ölçek buz konulmus ikinci bir torbaya yada kovaya konulur. Bu sekilde, kopmus uzuv parçasinin buz ile direkt temasi önlenmis ve soguk bir ortamda tasinmasi saglanmis olur.
• Torbanin üzerine kopan uzuv parçasinin sahibine ait kimlik bilgileri kaydedilir ve yarali ile ayni araca konarak en çok 6 saat içerisinde saglik kurusuna sevki saglanir.
