Açik Kiriklar
Kaza sirasinda kirilan bir kemigin deriyi yararak disari çikmasi halinde, bu kiriga \"açik kirik\" denir. Çogu durumlarda deriyi yirtip yara açan ve kanamaya sebeb olan kirik kemik parçasi, geriye kayarak yarayi açik birakir. Kanama ve doku harabiyeti sebebiyle kazazede soka girebilir.
Ayrica yara temizlenip kanama durdurulmadigi takdirde mikrop kapma (enfeksiyon) tehlikesi vardir. Dikkat:Kirik kemik ucunu geriye iterek yerine sokmaya çalismayiniz.
* Ne Yapmali?
- Biçimi bozulmus organi dogrultmak için kirigin altina bir elinizi, üstüne de diger elinizi yerlestiriniz.
- Organ in ucunu yaninizdaki birine simsiki tutturunuz.
- Sok bakimi uygulayiniz.
- Siz kirik baglama mukavvalarini veya tahtalarini kirik bölgenin üzerine yerlestirirken organin ucunu tutan kisi de kemiklerin biçimi düzelinceye kadar çekmeye devam etsin.
- Kirik baglama mukavvalari yerine oturunca temiz bir bezle sarip baglayiniz.
* Kiriklar
Herhangi bir kuvvet zoru ile kemik bütünlügünün bozulmasina KIRIK denir. Çesitleri
a.Açik Kirik
b.Kapali Kirik
* Kiriklarda Genel Duygu ve Bulgular
- Kirik yerinde ve yakininda agri,
- Dokunmaya karsi hassasiyet,
- Sekil bozuklugu,
- Sislik, morluk,
- Hareketsizlik ve kuvvetsizlik,
- Kirik kemiklerin birbirine sürtünme sesi.
* Kiriklarda Genel Tedavi Kurallari :
- Eger deride yara varsa üzerine steril bir pansuman ya da mendil koyup sariniz.
- Yara içinde görülen kemik parçalarini çikarmaya çalismayiniz. Kanama yapabilir. Damar ve sinirleri yaralayabilirsiniz. O kismin üzerine steril pansuman koyunuz. Sonra bir bezi simit seklinde katlayip delik olan kismi ortaya gelecek sekilde yerlestiriniz. En üst kismina kalin pamuk ya da sünger tabakasi koyunuz.Sariniz.
- Kirik olup olmadigini önce elbisesi üzerinden hafifçe elle muayene ederek saptamaya çalisiniz. -Önce saglam tarafin, elbise kolunu çikariniz. Gerekirse elbise yerini dikis yerinden sökünüz ya da kesiniz.
- Elle hoyratça muayene etmeyiniz. Kirik yerini oynatmayiniz. Agri soka yol açabilir. Kirik kemik uçlari damar ve sinirleri yaralayabilir.
- Kirik uçlarini hareketsiz hale getirmek için kirik yerini tespit ediniz. Kol ya da bacagin her iki yanina kalin karton ya da tahta koyup sargi bezi, esarp, kravat ya da gömlek parçalari ile sariniz.
- Tespit için kullanilan karton, tahta gibi gereçler kirik yerini bir üst birde alt tarafindaki eklemlerin ötesine kadar gelecek uzunlukta olmalidir. Bu araçlara atel adi verilir. Atellerin deriye gelen kisimlari pamuk ve bezlerle beslenmelidir.
- Sok durumuna göre önlem aliniz.
- Kanama varsa bilinen önlemlerle kanamasini durdurunuz.
- Kirik yerin üzerine havluya sarili buz torbasi koyunuz.
- Yaraliyi battaniye ile örtünüz. Dinlendiriniz.
- Yarali kismi kalp seviyesinin yukarisina kaldiriniz.
- Kirilan organi hangi durumda bulduysaniz o durumda tespit ediniz. Kirigi yerine koymaya çalismayiniz.
- Gereksiz dokunmalardan kaçininiz.
- Yaraliyi ambulansla ortopedi ve travmatoloji klinigine götürünüz.
* Omurga Kiriklarinda Ilk Yardim:
Çogu kez yüksek bir yerden düsme ya da trafik kazalari sonucu omurgada kirik ve bazen içinden geçen omurilikte degisik derecelerde yaralanmalar olabilir.
- Yaraliyi muayene etmeden, belinde ya da boynunda agrisi, baska bir sikayeti olup olmadigini sormadan döndürmeyiniz. Ayaga kaldirmayiniz.
- Kesin tani bilinmedikçe belinde agrisi olan böyle bir yaralida kirigin da olabilecegini unutmayiniz. Kirik olmadigi kesin olarak saptanincaya kadar kirik var gibi hareket ediniz.
- Eger omurgasinda bir kiriktan süpheleniyorsaniz, yaraliyi yerinden kaldirmadan altina genisçe bir tahta ya da kapi yerlestiriniz.
- Bas ve boyunun her iki yanina ayakkabilarini ve katlayarak elbiselerini koyarak boynunun oynamasini engelleyiniz. Eger elinizde kum torbasi varsa onu da koyabilirsiniz. Naylon torba içine kum veya toprak doldurarak kum torbasi yapabilirsiniz.
- Yaraliyi omuzlar, havsala, uyluk, dizalti ve ayak bileginin üzerinden geçecek sekilde genis bezlerle tahtaya baglayiniz. Böyle tasiyiniz. Röntgen çekilip kesinlikle kirik olmadigi saptanmadikça ayaga kaldirmayiniz.
- Aksi durumda kendiliginden iyi olabilecek bir omurga kirigi, yarali kisinin kaba muayenesi, ayaga kaldirilmasi ya da uygun olmayan tasima kosullari nedeniyle omurilik zedelenmesi olabilir. Bunun sonucu bacaklarda felç, halsizlik, idrari ve büyük abdestini tutamamasi gibi çok önemli sonuçlar dogurabilir.
- Yara varsa steril pansuman koyunuz.
- Sok durumuna göre önlem aliniz.
- Agrisini dindiriniz.
* Parmak Kiriklarinda Ilk Yardim:
- Kirik olan parmak altina parmak genisliginde bir tahta ya da eger elinde varsa hazir dar bir alüminyum serit (atel) koyarak sariniz. Gerekirse kirik parmagi; yandaki saglam parmaga flasterle ya da sargi bezi ile sararak tespit ediniz.
- Kirik tarafi kalp seviyesinin üzerinde tutunuz.
- Kirik yer üzerine buz koyunuz.
- Parmaktaki yüzük kesilerek çikarilmalidir. (yüzük nedeniyle sislik olur.
- Yüzük parmagi sikarak kangrene çevirebilir.)
- Hastahaneye gönderiniz.
* Ön Kol Kiriklarinda Ilk Yardim :
- Kazanin oldugu yerde yaralinin ceketini çikarmadan, kirik olan tarafin elini karsi omuza gelecek sekilde kolu gögüs üzerine koyunuz ve gögüse sariniz.
- Ön kolu da üçgen sargi bezi ya da tülbentle boyuna asiniz.
- Eger elinizde tespit için hazir gereçler (atel) ya da tahta, kalin karton varsa kol ya da ön kolun her iki yüzüne bunlari uygulayiniz. Gömleginizden yirttiginiz bezlerle, kravat, esarp ya da sargi bezi ile kirik yerinin yukarisindan ve asagisindan baglayiniz.
- Kolu gögüs üzerine koyup baska bir esarp ya da üçgen sargi ile sariniz.
- Ön kolu da üçgen sargi, tülbent ya da esarp ile boyuna asiniz.
- Kirik yer üzerine buz koyunuz. Bilezik varsa çikariniz.
* Kürek ve Köprücük Kemigi Kiriklarinda Ilk Yardim:
- Kirik tarafin koltuk altina ufak bir pamuk topagi ya da kati bir bez koyup kolu esarp ya da tülbentle boyuna asiniz.
- Kirik yer üzerine buz koyunuz.
-Yaraliyi oturur durumda ve ambulansla hastahaneye gönderiniz.
- Eger üçgen sargi ya da esarp yoksa yarali elinizi ceketinizin iki dügmesi arasindan içeri sokup ayni taraf ceket etegini yukari kaldirip igneleyiniz.
- Bir omuz üzerinden gelen sargiyi (katlanmis bir tülbent) karsi taraf koltuk altindan geçirip arkada baglayiniz. Diger sargi ile yani islemi karsi tarafa yapip arkadan birbiri ile ve ilk sarginin uçlari ile dügüm ediniz. Bunlari yaparken omuzlari arkaya dogru çekiniz.
* Bacak Kiriklarinda Ilk Yardim:
- Bacakta kirik varsa kaza yerinde yaralinin pantolonunu çikarmaya çalismayiniz.
- Eger yara varsa pantolonun dikis yerinden sökünüz ya da kesiniz. Yara üzerine temiz mendil ya da pansuman koyup üzerinden sariniz. Böylece açik bir kirikta yaradan mikroplarin girmesini önlemis ve kanamanin durmasini saglamis olursunuz.
- Eger elinizde uzun tahta ya da kalin karton varsa uzun olanini dista ayak bileginden bele kadar, kisa olanini da iç tarafta ayak bileginden kasiga gelecek sekilde bacagin her iki yanina yerlestiriniz.
- Ayak bileginin üzerinden diz altindan ve üstünden gömlek parçasi, esarp, kravat ya da sargi bezi ile baglayiniz.
- Eger elinizde tespit için araç-gereç varsa içine katlanmis bez ya da pamuk koyup bacagi yavasça yerlestiriniz, sonra bunun üzerinden sariniz.
- Eger elinizde tespit için hiçbir araç-gereç yoksa kirik olan bacagi saglam bacaga sararak tespit ediniz.
- Kirik yara üzerine havluya sarili buz koyunuz.
- Sirtüstü yatar durumda ve sedye ile hastahaneye gönderiniz.
* Ayak ve Ayak Bilegi Kiriklarinda Ilk Yardim:
- Kisinin ayagindaki yaralarin üzerine temiz bir mendil ya da pansuman koyup sariniz.
- Yumusak kare seklindeki bir yastigin ortasina ayagi yerlestiriniz.
- Yastigin kenarlarini önde birbirine yaklastiriniz, çengelli igne ile tutturunuz.
- Gerekiyorsa üzerinde sargi bezi ile sariniz.
- Yastik içine koymadan önce havluya sarili buz uygulayiniz.
- Kalp seviyesinin üzerinde tutunuz.
