Bronsiyal astim nefes darligi (soluma güçlügü), öksürük ve bazen de koyu kivamli balgam çikarmayla seyreden, akut ya da subakut dönemlerle belirlenen bir hastaliktir. Belirtileri, brons duvarindaki kaslarin yaygin kasilmasina baglidir. Kasilmayla birlikte brons kanalini daraltan mukoza sismesi (ödemi) gözlenir. Aynca, hafif yapiskan özellikte, koyu kivamli bir salgi üreten solunum yollan bezlerinin islevi de artar.
HASTALIGIN NEDENLERI
Astimin dis ve iç nedenlere bagli iki türü bilinir. Organizmaya disardan giren alerjik nitelikli etkenler dis nedenlere bagli astima; enfeksiyonlardaki gibi hastanin vücudunda bulunan etkenler ise iç nedenlere bagli astima yol açar.
Bronsiyal astim daha çok alerjik bir hastalik olarak bilinir, ama hastaligin üçüncü bir türünden daha söz edilmelidir. Astim olgularinin üçüncü türü, solunum yolu enfeksiyonlarinin kötü sonuçlanna baglidir, bu durum özellikle çok genç ya da çok yasli kisilerde görülür. Etkenleri genellikle bakteri ya da virüsler olan enfeksiyonlar siradan bir soguk alginligindaki gibi görece hafif gidisli olabilir. Ama görünürde çok siradan olan bu hastalik tablolari sessizce astima dogru ilerler. Bronsiyal astimi olan hastalarin üçte birinde, ruhsal ve duygusal gerginlikler de önemli bir neden olusturur.
Bronsiyal astimla ruhsal süreçler arasindaki karsilikli etkilesim oldukça karmasiktir. Duygusal degisimler astim nöbetlerini baslatmakla kalmaz, ayni zamanda alerjik ya da enfeksiyona bagli astim biçimlerinin siddetini artirarak ya da azaltarak nöbetlerin klinik tablosunu da degistirebilirler. Bronsiyal astim yasamin herhangi bir döneminde ortaya çikabilir, ama olgularin üçte biri ergenlik döneminden önce baslar ve ileri yaslarda sikligi azalir. Kentsel alanlarda yasayanlara oranla, kirsal bölge nüfusunda daha az görülür; hava kirliligi orani yüksek olan ortamlarda çalisan ya da yasayanlarda daha yaygindir.
HASTALIGIN BELIRTILERI
Hastaligin baslangici birden baslayan astim nöbeti biçiminde olabilir. Ama nöbet öncesinde, hafif bir soguk alginligina benzeyen bazi geçici belirtiler de görülebilir. Gögüs kemigi çevresinde agri nöbeti, bronslarda balgam artisi, solunum güçlügü, gögüste baski duygusu gibi bulgularin kaynagi bazi kokular, bazi maddeler ya da hayvanlar olabilir. Huzursuz, sikintili, çöküntü içinde ve uykusuz olan hasta astim nöbetinin ilk belirtilerini genellikle iyi tanir.
Astim nöbetinin en sik görülen ilk bulgularindan biri koku duyusunun yitirilmesidir; nöbetin sonlarina dogru bu duyu genellikle geri gelir. Nöbetlerin tipik tablosu balgamsiz hiriltili bir solunum, gögüste sikisma ve bogulma duygusu ile baslar; daha sonra bogulma duygusu, sikintili bir hava açligina dönüsür, hasta giderek artan bir korkuyla tüm çabalanna karsm, etkili solunum yapamaz, gögüs kafesinin genislemesinin engellendigini zanneder. Korkulu, gergin ve huzursuz olan hasta, solunumunu kolaylastiracak bir konum arar.
Yataktaysa, kollanni silteye dogru uzatip, omuzlanni yüksek tutmaya çalisarak oturur; ayaktaysa hava arayisi içinde sikmtili bir sekilde dönüp durur, pencereden disan sarkar ya da bir sandalyeye ata biner konumda oturarak, yardimci solunum kaslannin isini kolaylastiracak biçimde sandalyenin sirt kismini sikica sarar. Yüzü solgunlasir ve morarir, gözleri disari firlar, konusma güçlügü çeker. Boyun, gögüs ve karnindaki yardimci solunum kaslan gergindir; genisleyen gögüs kafesi yalniz çok yüzeyel ve sinirli solunum hareketleri yapar. Soluk alma kisa sürelidir, çok az hava alabilir ve aldigi havayi hemen disan verir. Solunum yollan gerilmis oldugu için, hava zorlukla disan verilirken islik gibi bir ses çikar.
Bronsiyal astim nöbetlerinin süresi oldukça degiskendir: Birkaç dakikadan birkaç saate kadar uzayabilir. Solunum yavas yavas normale döner, sikinti yerini bir rahatlama duygusuna birakir. Agir tehlike simdilik asilnustir, yüz çizgileri yumusar, öksuru kle birlikte son derece yapiskan, beyaz renldi bir balgam, çikanlir; kas gerginligi kaybolur. Derin bir yorgunluk duygusuyla hasta uykuya dalar. Nöbetin sonunda genellikle fazla miktarda açik renldi bir idrar çikanlir.
Astim krizinin geçmesiyle hasta normale dönerek olagan etkinlilderini sürdürebilir. Ama siddetli astim türlerinde, nöbetler sik oldugundan nöbet aralarinda da en küçük bir güç harcamayla artan soluma güçlügü ve hiriltili solunum gibi bazi hafif temel belirtiler sürebilir. Uygun bir biçimde tedavi edilmezse bronsiyal astim, nöbetler halinde gelen bir hastalik olmaktan çikip, kalici bir hal alir ve gerçek bir \"astmatik hastaliga\" dönüsür: Artik solunum güçlügü süreklidir; hasta her zaman hiriltili olan öksürtilde bronslarda sürekli bulunan balgami atmaya çalisir; en ufak bir yorgunluk, heyecan, isi degisimi, hastalik belirtilerinin siddetlenmesine yol açar.
HASTALIKTA GÖRÜLEBILECEK RISKLI DURUMLAR
En onemli ve sik görülen komplikasyon, akcigerde amfizem gelisimidir. Bu durumda, akcigerin esnek yapisini yitirmesiyle birlikte küçük brons ve hava keseciklerinde kalici bir genisleme görülür. Buna astim nöbetinde görülen zorlu soluk vermeyi ve küçük bronslarda daralmayi izleyen hava kesecigi duvarlannin gerilmesiyle kesecik içi basinç yükselmesi neden olur. Uzun erimde, akciger amfizemi kalp ya da kalp akciger yetmezligine yol açar.
Bronsiyal astimin çok sik görülmeyen bir baska komplikasyonu astim nöbetleri sirasinda hava kesecikleri içinde olusan basinç yükselmesi sonucunda amfizemli alanlardaki kabarciklarin yirtilmasiyla akciger zan (plevra) bosluguna hava girmesidir (pnömotoraks). Son olarak zatürree gelisebilir; amfizemle birlikte oldugunda oldukça agir seyreder ve kronik astimlilarda sik görülen bir ölüm nedenini olusturur.
