Panik atagi, bir korku kusatmasidir. Algilanan tehlikeye karsi birdenbire gösterilen bir tepkidir ve birtakim yogun bedensel duyumlar buna eslik eder. Psikiyatri bilim dalinda kabul gören uluslararasi siniflandirma dizgelerine göre (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth Edition [DSM-IV], text Revision) bir PANIK ATAGI TANISI konabilmesi için asagidaki on üç belirtiden en az dördünün bulunmasi gerekir:
- Çarpinti, kalp atimlarini duyumsama ya da kalp hizinda artma olmasi
- Terleme
- Titreme ya da sarsilma
- Nefes darligi ya da boguluyormus gibi olma duyumlari
- Solugun kesilmesi
- Gögüs agrisi ya da gögüste sikisma
- Bulanti ya da karin agrisi
- Bas dönmesi, sersemlik hissi, düsecekmis ya da bayilacakmis gibi olma
- Gerçekdisiiik duygulari ya da benliginden ayrilmis olma duyumu
- Uyusma ya da karincalanma duyumlari
- Üsüme, ürperme ya da ates basmalari
- Kontrolünü kaybedecegi ya da çildiracagi korkusu
- Ölüm korkusu
* Panik atak sirasinda beden
Bir panik atagi sirasinda yasanan öznel yasantilar büyük ölçüde degiskenlik gösterir. Belirli birtakim bedensel duyumlar (kalp atimlarini hissetmek gibi) ortaya çikan fizyolojik degisikliklerle dogrudan iliskilidir. Digerleri (ölüm korkusu gibi), sözü edilen bedensel duyurnlara gösterilen zihinsel ve duygusal tepkiler sonucu ortaya çikar. Asagida, bir panik atagi sirasinda vücudun degisik bölgelerinde ortaya çikan çesitli belirtiler siralanmistir. Genelde panik atagi sirasinda ne denli çok belirti olursa ve bu belirtiler ne denli yogun olursa, kisi kendini o denli bitkin ve yilgin olarak hisseder.
* Bas:
Hiperventilasyon (asiri soluk alip verme) nedeniyle beyine az kan gitmesinden ötürü bas dönmesi ve sersemlik hissi ortaya çikabilir, bayilacakmis gibi bir duygu içinde olunabilir.
* Vücut:
Terlemeye baslanir, sicak ve soguk basmalari olabilir, \"hissiz\"lesilebilir, vücutta karincalanmalar olabilir. Kendi çevresinde dönüyormus gibi birtakim duygular ortaya çikabilir. Bitkin ve tükenmis olarak hissedilir.
* Zihin:
Büyük bir saskinlik içinde, yönelim bozuklugu içinde olunabilir, kendini odaklama güçlügü ortaya çikar. Kisi çevresinden kopmus gibi, çevresinden çok uzaktaymis gibi bir duygu içine girebilir. Vücudu sanki gerçek degilmis gibi bir duyguya kapilabilir, kendini sanki rüyadaymis gibi hissedebilir. Huzursuzlasilir, her seye çabuk kizilir. Sik yasanan korkular bayilma, çildirma, kalp krizi geçirme, ölme, olay çikarma, kapana kisilip kalma korkularidir.
* Gözler:
Gözler titresir ya da segirir. Disaridaki nesnelere odaklanmakta zorluk çekilir ya da bu nesneler göze bulanik görünebilir. Bir sayfa üzerindeki rakamlar gibi birtakim sekiller yerinden siçramis gibi ya da tersine dönmüs gibi görünebilir.
* Agiz ve bogaz:
Agiz kurur. Yutma güçlügü ortaya çikar, bogazda bir yumru hissi ya da kisi sanki tikanmis, solugu kesilmis gibi olur. Bogaz kaslari gerilmis gibidir. Konusunca ses titreklesir.
* Kalp:
Kalp atim hizinin arttigi ayirt edilir. Kalp atimlari öylesine güçlü hissedilir ki, kalp sanki gögüs kafesinden disari firlayacak gibidir. Kalp sanki birtakim vurumlari atliyor gibi gelebilir. Gögüste agri ya da sikisma hissedilir.
* Solunum:
Soluk alip verme hizi artar ve siglasir. Sanki tam, derin bir soluk alinamiyor gibidir. Soluk almakta zorluk çekilir, hava açligi içinde olunabilir, sanki boguluyor gibi bir duygu içine girilebilir.
* Mide-bagirsak dizgesi:
Sanki midede kelebekler uçusuyor gibidir ya da bir dügümlenme hissedilir. Bulanti duygusu ori ya çikabilir. Ayrica midenin üst bölümlerinde kramp benzeri agrilar, mide-bagirsak spazmlari, bagirsaklarda \"çagilti\" sesleri, ishal-kabizlik olabilir.
* Kaslar:
Özellikle boyun ve omuzlarda olmak üzere bütün vücut kaslarinda genel bir gerginlik olur. Araba kullaniliyorsa (r banin direksiyonu öylesine siki bir biçimde kavranir ki parmak bogumlari beyazlasir ve kollar iyice sertlesir. Baska birtakim durumlarda kisi elinde olmaksizin ellerini yumruk yapabilir. Bütün bunlarin tersine bütün kaslar öyle güçsüzlesebilir ki kisi 'yakta durmakta zorlanabilir. Bacaklari sanki kendini tasiyamiyor gibidir. Elleri ve ayaklari titrer, sogur, terler ya da uyusur. Kisinin yillardir çok güvendigi vücudu sanki baskaldirmis gibidir. Panik ataklari birden yeginlesir, saniyeler ya da dakikalar içinde doruga ulasir. çogu zaman, on dakikadan daha kisa bir süre içinde doruk düzeyine gelir. Panik ataklari birkaç dakikadan bir saate dek sürebilir. Saatlerce ya da günlerce sürdügünü söyleyenler olursa da bunlarin gerçek panik ataklari oldugundan söz edilemez. Büyük bir olasilikla bu kisiler, gün içinde birden çok panik atagi geçiriyorlardir ve bu ataklar arasinda kaygi düzeyleri de yüksek olmaktadir.
* Kisi, panik ataklarini yasamayi sürdürdükçe kendine olan güvenini yitirmeye, benlik saygisi düsmeye baslar. Bu tür ataklardan sakinmak için etkinliklerini kisitlamaya baslar. Tanidik, bildik durumlar gözdagi veren durumlar olarak algilanmaya baslanir.
- Bir konusma öncesinde ya da sirasinda panik atagi ortaya çikmissa kisi verecegi konusmalari geri çevirmeye baslar.
- Kisi, bir gezideyken panik atagi çikmissa is gezilerini ertelemek için özürler bulmaya baslar, ancak çok mesgul oldugu gerekçesiyle ailesiyle de tatile çikmak istemez.
- Kisi, bir topluluk içindeyken panik atagi yasamis sa toplum içine karismaktan kaçmaya baslar ve evde oturmayi yegler.
- Kisi, alisveris yaparken, disarida yemek yerken ya da saçini kestirirken bir panik atagi geçirmisse, belirtilerinin yineleyecegini düsündügü bu tür yerlere gitmekten çekinmeye baslar.
- Kisi, spor yaparken panik atagi ortaya çikmissa, solunum ya da dolasim dizgelerini zora kosan her tür etkinlikten kaçinmaya baslar.
- Kisi, tek basinayken bir panik atagi yasamissa, vücudundan gelebilecek bir \"saldiri\" karsisinda kendini güvende hissetmek ve korunmak için esine, arkadaslarina, hatta çocuklarina tutunmaya, onlara siki sikiya sarilmaya baslar.
Kisi, baslangiçta, panik ataklarinin ortada hiçbir neden yokken, birden, beklenmedik bir biçimde, kendiliginden ortaya çiktigina, kendisini \"arkadan vurdugu\"na inanma egilimi gösterir. Birçok atak yasadiktan sonra içinde bir kusku dogar.
\"Bana ne oluyor? Yolunda gitmeyen ne var? Bütün bunlar neden ortaya çikiyor? Çildiriyor muyum?
Bütün bunlar sinirsel bir çöküsün oldugunu mu gösteriyor? Aldigim sorumluluklari tasimakta güçlük mü çekiyorum? Bunlarin üstesinden gelmekte zorluklarim mi oluyor? Tibbi bir sorunum mu var (kalp sorunu, kan basinci yüksekligi, tiroid sorunu vb)?\"
Birçok insan için, yasanan bu yogun kaygi dönemleri, vücutta ortayan çikan beklenmedik bu degisiklikler, yasamlarinin en korkutucu ve sorunlu olaylari olur.
* Panik duygusu, zamanla, kisinin düsüncelerini, duygularini ve inanislarini kendine karsi silah olarak kullanir. Bunlar, asagida sayilan yollarla olur:
- Birtakim animsaticilar karsisinda, son ataginizi geçirdiginiz ortama girme yürekliligini gösteremez, duraksarsiniz.
- Belirli birtakim etkinlikleri yapmayi her düsündügünüzde \"kapana kisilip kalmama\"yi birinci öncelik olarak göz önünde bulundurursunuz.
- Bir sonraki atak ne zaman gelecek diye kaygili bir beklenti içine girersiniz. Yalnizca \"Simdi, burada mi olacak?\" sorusunu sormak bile belirtilerin ortaya çikmasina neden oluyor gibi görünebilir.
- Son panik ataginizi sinirli bir biçimde düsünüyor olabilirsiniz, sonra vücudunuz üzerinde bir denetiminiz kalmadigi konusunda kuskulara kapilirsiniz.
- Bilinmeyen bedensel bir hastaligin ya da duygusal bir rahatsizligin panik ataklariniza neden oldugunu düsünüp üzüntü duyarsiniz.
- Tanisi konmus bedensel bir hastaliginiz varsa, gereksiz birtakim stresierden ya da hastaligin agirlasmasindan korkarsiniz.
- Panik ataklariniza karsi baslica savunma olarak belirli birtakim insanlardan ya da yerlerden uzak durmaya baslarsiniz.
- Toplumsal yönden daha içine kapanik, toplumdan uzak, siki agizli biri olursunuz; randevulardan, verilen toplumsal konumlardan, beklentilerden ötürü kendinizi daralmis gibi hissedebilirsiniz.
- Sürekli düsüncelere dalip gider, sürekli tasalanir ve kendinizi sürekli olarak elestirirsiniz, dolayisiyla yüreklenmenizi önler, korku duyarsiniz.
- Kendinize olan güveninizi yitirirsiniz ve alkol kullanma ya da doktor doktor gezinme gibi etkinliklerle gününüzü doldurursunuz.
Her kisi kendine özgüdür ve panik bozuklugunun her insani nasil etkiledigi çok degiskenlik gösterir. Ortaya çikan görünüm kesinlikler tasimaz, bu kesin çizgileri ve kivrimlari olan siyah-beyaz bir görünüm degildir. Çok sayida gri alan ve belirli sayida, korku uyandiran gölgeler vardir. Her insan için, özgül sorun alanlarinin yogunlugu ve süresi degisiktir. Kendi kendinize yardimci olabilmeniz için önce kendinize özel durumun tam bir resmini çizmelisiniz. Ancak ondan sonra denetiminizi kendi elinize alabilmek için bu resmi nasil degistirebileceginize karar verebilirsiniz.
* Su konulari kendi kendinize yeniden degerlendirmeniz gerekir:
1) Kendiniz hakkinda ve çevrenizde yarattiginiz dünya hakkinda ne düsündügünüz,
2) kendiniz hakkinda ve toplumsal konumlariniz hakkindaki yerlesik düsünceleriniz,
3) özellikle korktugunuz duygular olmak üzere, duygulariniz ve
4) eylemleriniz, yapabildiginiz ve yapamadiginiz eylemler.
NOT:Panik ataklarinin üstesinden gelmenin en güçlü yollarindan biri bu konuda bilgilenmektir.
çünkü kusku, belirsizlik ve bilinmeyenden korkma bu rahatsizligin en güçlü silahlaridir. \"Panik sorununuz bir hekim ya da bir psikiyatrist tarafindan degerlendirilmeyi gerektiriyor mu?\", bunu bilmelisiniz. Ruhsal bir rahatsizlik ya da bedensel bir hastalik tanisi konmussa bunun hakkinda en fazla bilgiye sahip olmalisiniz.
* Nedeni nedir? Buna eslik eden ne gibi baska sorunlar var?
* Ne gibi bir yardim almalisiniz? Kendi kendinize nasil yardimci olabilirsiniz?
Kendi durumunuz hakkinda genis bir bilgiye sahip olmak basarinizinin önemli dayanagi olacaktir. Panik ataklari olan bir kiside, iyilesmenin önündeki en önemli engel, söz konusu ataklarin önemli bir bedensel hastaligin göstergesi olduguna iliskin duyulan korkudur. Çok seyrek de olsa bu durum dogrudur. Ancak çok büyük bir siklikla, içinin, bedensel bir hastaligi olduguna iliskin sürekli bir kaygi içinde olmasi panik ataklarini yogunlastirir, hatta bu ataklarin ortaya çikmasina neden olabilir. Diger bir deyisle, kisi ne denli az kaygilanirsa, o denli saglikli olacaktir.
* Bu yüzden, panik ataklariniz oluyorsa asagidaki yönergeleri izlemenizde yarar vardir:
- Kendinize, güvenebileceginiz bir aile hekimi (ya da birinci basamak saglik kurulusunda çalisan bir hekim) bulun.
- Belirtilerinizi ve kaygilarinizi ona anlatin.
- Hekiminizin, belirtilerinizin nedenini saptamak için gerekli gördügü muayeneleri ve laboratuvar incelemelerini yapmasini saglayin.
- Aile hekiminiz, herhangi bir dalda uzmanligi olan bir hekimin danismanligina basvurmak isterse ilgili dalin uzmanina basvurun.
- Bedensel bir hastaliginiz olduguna iliskin bir tani konura, hekiminizin tedavi önerilerine uyun.
- Hekiminiz, panik ataklariniz için herhangi bir bedensel neden bulamamissa, söz konusu belirtilerinizi denetim altina almak için bir psikiyatriste basvurun ve bu kitapta sözü edilen yönergeleri izleyin.
Panik ataklari yasayan biri olarak kendinize yapabileceginiz en büyük kötülük, hekimlerin öyle olmadigina iliskin sürekli güvence vermelerine karsin, belirtilerinizin bedensel bir hastaliga bagli olduguna olan inancinizi hiç degistirmemektir. Hekiminiz tam bir tani koyana dek onunla isbirligi yapmak büyük önem tasir. Kaç hekimden danismanlik alirsaniz alin, bilgilerin tek bir hekimde toplanmasi ve onun son karan vermesi yapilabilecek en dogru yaklasimdir. Son karari vermesi için bir doktordan digerine gidip durmaniz size hiçbir yarar getirmez. Hekiminiz, herhangi bir bedensel hastaliginiz olmadigi konusunda kesin kararli ise, ancak buna karsin korkulariniz sürüyorsa, bilin ki bu korkulariniz panik ataklarinizin ortaya çikmasina katkida bulunmaktadir.
