Hayat yüksek zekali ama basarisiz insanlarla doludur. Bu kisiler zekalari yüksek olmasina ragmen, gerektigi yerde gerektigi gibi davranmamis ve hayatta kaybetmislerdir. Örnegin, zekalarini sadece toplumu yermek için kullanmis veya her seyi küçümsediklerinden ya da basit gördüklerinden, ugrasmaya deger bulmamislar, böylece siradan insanlarin vardiklari beceri ve basari düzeyine ulasamamislardir. Insanlarla iyi iliski kuramamislar, belirli bir hedefe dogru gidememislerdir. Tembelliklerini yenememis veya zekalarini kötü amaçlar ve ugraslar için kullanmislardir. Zeka bir güçtür, kullanilmaz ya da iyi bir amaç için kullanilmazsa, hiç bir ise yaramaz ya da sadece yikici olur.
Hayatta basarili olmak için zeki olmak yetmez, duygusal zekanin da yüksek olmasi gerekir. Duygusal zeka son yillarda yeni bir kavram olarak ileri sürülmüs olmakla beraber, eskiden beri bilinen akilli ve uyumlu davranis özelliklerinden baska bir sey degildir. Insanlarla iyi iletisim kurmak, ne zaman ne yapacagini bilmek, firsatlari iyi degerlendirmek, belirli olumlu bir amaca dogru ilerleyebilmek, kararli olmak, gelip geçici esintilerden etkilenmemek gibi nitelik ve becerileri içerir.
Duygusal zekanin belli basli özellikleri sunlardir:
· Kendini tanima: Duygusal zekasi yüksek olan kisi, duygu ve düsüncelerinin, tercihlerinin, egilimlerinin, zayif ve kuvvetli yanlarinin farkindadir. Yeteneklerini, egitimin ona sagladigi donanimi bilir. Bunlara dayanarak kararlar alir, kendine hedefler seçer, yani seçimleri ve amaçlari kendiyle ilgili gerçeklerle uyumludur.
· Duygularini kontrol edebilme: Anlik basarilardan, hazlardan uzak durmayi bilir. Sonradan pisman olacagi duygu patlamalarina kapilmaz, gereksiz atilganliklar yapmaz. Karamsar ya da endiseli duygulara kapilmaz, bunlarin kendisini yapmayi planladigi iserden uzaklastirmasina izin vermez. Bunlari yatistirmak ve özümsemek için bir yol bulabilir. Düsüncelerini ve eylemlerini belirli bir hedefe odaklayabilir.
· Kendiliginden güdülenme: Kendi hedeflerini kendisi belirler, baskalarinin zorlamasi olmaksizin, bunlari gerçeklestirmek için tüm çabasini ve yeteneklerini ortaya koyar, hedefine kilitlenebilir, bundan heyecan ve zevk duyar. Hedeflerin pesinden giderken geçici hazlarini erteleyebilir. Bir sinava girerken ya da bir çalismayi yürütürken, heyecanini basariyi artiracak sekilde kullanabilir. Basarisizliga ugradiginda umut ve iyimserligini korur, yeniden deneyebilir.
· Baskalarinin duygularini paylasma: Digerlerinin hissettiklerine karsi duyarlidir. Kendini onlarin yerine koyabilir. Böylece karsi tarafin duygularini kavrar ve derinligi olan, uyumlu bireysel iliskiler gelistirebilir.
· Toplumsal etkinlik: Kisiler arasi çatismalari çözmekte basarilidir. Bir iliskinin ve grubun nabzini tutar. Dile getirilmemis paylasilan duygulari ifade edebilir. Bir grubun organizasyonunda liderlik nitelikleri sergiler ve kisiler bunu dogallikla kabul eder.
Duygusal zeka kalitsal özellikler, çocukluk deneyimleri ve ögrenme sonucu olusur. Bir diger deyisle, duygusal zekayla ilgili becerilerin çogu ögrenme ve alistirmayla gelistirilebilir. Ileri yaslarda davranis kaliplarinin degistirilmesi zor ya da imkansizdir. Mümkün olsa bile, kisi becerilerini kullanacagi alani ve zamani yitirmistir. Buna karsilik çocukluk ve ilk gençlikte kazanilan tepki biçimleri ve beceriler yasam boyu sürer, bu nedenle duygusal zekanin gelistirilmesi en iyi firsatin çocuklu dönemi oldugu söylenebilir.
