özefagus divertikülleri, özefagus duvarinin bir veya daha çok katinin pos halini almasi sonucu gelisir. Içleri epitel ile döseli olan bu divertiküller özefagusun 3 bölgesinde görülür:
1- Üst özefagus sfinkterinin hemen üzerinde (faringoözefageal divertikül ya da Zenker divertikülü)
2- özefagus orta kisminda (midözefageal, parabronsial divertiküller)
3- Alt özefagus sfinkterinin hemen üzerinde (epifrenik divertiküller)
√ Faringo özefageal divertikül (Zenker divertikülü):
Zenker divertikülü krikafaringeus kasinin hemen üzerinde transvers lifler ile inferior faringeal konstriktör kaslarinin oblik lifleri arasinda, arkada, genellikle sola dogru uzanir. 50 yasin üzerinde daha sik görülür.
Erkeklerde daha sik görülür. Pulsiyon divertikülü özelligindedir ve özefagusun sadece mukoza tabakasini içerir. Bu divertikülün üst özefagusta motilite bozuklugu sonucu olustugu öne sürülmektedir. Krikofaringeal kasta prematür kontraksiyon olmaktadir. Tekrarlayan kontraksiyonlar sonucunda mukoza disa dogru uzayarak pos halini alir.
Zenker divertikülü olanlarda en sik rastlanan semptom yiyeceklerin üst özefagusta takilma hissidir. Sindirilmemis besinlerin posta çalkanti sesi, boyunda bir sislik ve yiyeceklerin agiza regürjitasyonu ortaya çikar. Nadiren divertikül çok büyürse içinde biriken gida artiklari özefagusu öne dogru iterek obstrüksiyona yol açabilir. Ileri evrelerde malnütrisyon, süppüratif akciger hastaliklari ve ses kisikligi görülebilir. Nadiren divertikül içinde skuamöz hücreli karsinom da gelisebilir (% 0,4)
Radyolojik tetkik ile tani konur. Balu grafi mutlaka çekilmelidir. Beraberinde hiatal herni olup olmadigi arastirilmalidir. Zenker divertikülü ile hiatal herni birlikteligi sik görülür. Özofagoskopi sart degildir.
Tedavi cerrahidir. Birkaç yöntem uygulanabilir. Tek veya iki evreli divertikülektomi, divertikülotomi, divertikülopeksi veya krikofaringeal myotomi uygulanabilir. Bugün en sik kullanilan yöntem tek evreli divertikülektomi ve özefagomyotomidir. Divertikülün küçük oldugu vakalarda (1-2 cm lik) divertikülektamiye alternatif olarak krikofaringeal myotomi yapilabilir.
özefagusun orta kismindaki divertiküller: (Midözefageal ya da parabronsial divertiküller)
Trakeanin bifurkasyon bölgesine yakin orta özefagus kisminda görülen divertiküllerdir. Traksiyon divertikülleridir. Patogenez tam olarak bilinmemekle beraber mediastinal lenf nodüllerindeki tbc ya da antrakozis gibi patolojilerin neden oldugu yapisikliklara bagli oldugu düsünülmektedir.
Konjenital olabilecekleri ya da özefagus motilite bozukluklarina bagli da gelisebilecekleri düsünülmektedir.
Genellikle semptom vermezler ve tesadüfen saptanirlar. Nadiren yutma güçlügü ya da yiyeceklerin posta birikmesine ikincil özefagus obstrüksiyonu görülebilir.
Epifrenik divertiküller:
Genellikle orta yasta görülürler ve özefagusun son 10 cmlik kisminda alt özefageal sfinkterin hemen üzerinde bulunurlar. Olusum mekanizmasi Zenker divertikülüne benzer. özefagus sfinkterinin gevsemesinde inkoordinasyon ve intralüminal basinçta artis sözkonusudur. Diffüz spazm, akalazya ve hiatal herni gibi durumlarda daha sik görülür. En sik görülen semptomlar disfaji ve regürjitasyondur. Genellikle gece ortaya çikan sivi regürjitasyonu divertiküle ikincil ortaya çikar.
Tani Balu grafi ile kolayca konur. Ancak alt özefagus sfinkterinin motilite çalismalari da ek patolojilerin ortaya konmasi açisindan mutlaka yapilmalidir. 5 cmden büyük divertiküllerde genellikle motilite bozukluguna da rastlanmaktadir.
Tedavi:
Semptomatik hastalarda cerrahidir. Zenker divertikülünde oldugu gibi divertikülektomi ve uzun bir özefagomyotomi yapilir. Beraberinde hiatal hernisi olan olgularda hiatal herniye yönelik girisim de yapilmalidir.
