Hareket hareket hareket ....
Bu yalnizca, ince görünme sorunu degil. Sporun sagliginiza katkilari inanilmayacak kadar çok. O halde daha ne bekliyorsunuz? Spor ilk olarak, lipid -yag- miktarini ayarlayarak, kalp hastaliklari riskini azaltarak ve bir kalp krizinden sonra fonksiyonlari geri kazanarak kalpte mucizeler yaratir. Yüksek tansiyon hastalarinda depresyon ve anksiyeteyi alarak kan basincini düzenler; yaslilikta bilissel fonksiyonlari korur.Oturup bir düsünsenize; o zamanlarin güçlü ve hareketli insanlari, gününü arabada, koltukta, okulda veya ofiste, sürekli oturarak geçiren sonra da bir spor merkezine gitmek için 1, hatta 2 kilometre giden günümüz insanlarina nasil akil erdirebilir? Hiç mantikli gelmiyor.
Dünyada asiri sismanlik veya obezite arttikça, eskiden inanilan, \"alinan kaloriler harcananlara esit olmali\" denklemi de artik islemez hale geliyor. Saglik uzmanlari ve popüler basin, son 10 yilin büyük bir bölümünde, bu denklemin \"alma\" kismiyla ilgilendi. Her seyi, yagi, karbonhidratlari çok aliyoruz. Ancak sorun harcama kisminda da o denli büyük. Örnegin Amerika da iki salgin hastalik vardir: obezite ve fiziksel hareketsizlik. Bunlardan biri kokteyllerde konusulan ve en çok satan kitaplarin içeriginde yer aliyor; digeriyse tamamen görmezden geliniyor. Aslinda bu konuda Amerikalilar yalniz degil. Almanya daki Freiburg Üniversitesi Klinigi nin spor bölümü baskani Aloys Berg, son 200 yildir is gücü ve spordan kaçtiklarini söylüyor, \"Simdiyse insanlar arabadan ofise, oradan televizyon koltuguna, oradan da yataga gidiyor. Fiziksel hareketlilige ihtiyacimiz oldugunu unuttuk.\"
Yeni bulgular:
Time dergisinin yayimladigi (8 Agustos 2005) hareket ve sagligi konu alan bu dosyasi, bu dengesizlige dikkat çekiyor. Neden hepimiz formda kalmaliyiz? Çünkü asiri sisman olmak kadar, asiri hareketsiz kalmak da kötüdür. Hatta bazi saglik uzmanlari bunun çok daha kötü oldugunu söylüyor. Obezitenin riskleri arasinda, seker hastaligi, kalp krizi, yüksek tansiyon ve belirli kanserlerin oldugunu biliyoruz, ancak fiziksel hareketlilik, kilo kontrolünden çok daha fazlasini saglar.
Spor nasil yarar saglar?
Ilk olarak sunla baslayalim: lipid miktarini ayarlayarak, kalp hastaliklari riskini azaltarak ve bir kalp krizinden sonra fonksiyonlari geri kazanarak kalpte mucizeler yaratir. ABD Hastalik Kontrolü ve Korunmasi Merkezi (CDC) bas epidemiyologu Herald Kohl, \"Genç de olsaniz yasli da kemik sagligini korumakta sporun inanilmaz faydalari vardir\" diyor. Ayrica, yüksek tansiyon hastalarinda depresyon ve anksiyeteyi önemli ölçüde alarak kan basincini düzenler ve yaslanildiginda da bilissel fonksiyonlari korur. Arastirmalar ayrica, fiziksel hareketliligin, büyük olasilikla hormon seviyelerini etkileyerek ve bagirsaklari atiklardan hizla arindirarak meme ve prostat kanserlerine karsi korudugunu da ortaya koyuyor.
Formda olmak = saglik
Peki, obezite nasil oluyor da bu kadar çok dikkat çekiyor? Bunun bir nedeni, asiri sisman olmak, disaridan görülebilir bir sorundur. Formda kalmak konusundaysa çok kolay hüküm verilemez. Buffalo Üniversitesi'nde sosyal ve önleyici tip profesörü olan Carlos Crespo, \"Formda olmak zayif olmak demek degil, saglikli olma durumudur\" diyor. Crespo gibi düsünen uzmanlar, formda olmanin 7 bileseni oldugunu söylüyor: vücut yapisi, kardiyo-solunum islevi, esneklik ve hareket düzeni, kas gücü, dayaniklilik, denge ve çeviklik ile koordinasyon.Tüm bunlari nasil dikkate alacagiz? Bunu kimse bilmiyor. Bunlari degerlendirmek hem çok sayida jimnastik aleti hem de para ister. ABD hükümeti, 80 lerin ortalarina kadar okullarda saglik taramalari ve anketleri yapardi. Bildiklerimizin çogu vücut agirliklarindan ve spor aliskanliklari üzerine yapilan anketlerden geliyor.
Göstergeler kötü:
Göstergelerse hiç iyi degil. Dünya Saglik Örgütü ne göre, her yil 1,9 milyon insan fiziksel hareketsizlik nedeniyle ölüyor. ABD deki yetiskinlerin üçte biri obez ve bunlarin dörtte biri de spor yapmaya hiç vakit ayirmadigini itiraf ediyor. Avrupa Birligi vatandaslarinin yüzde 38 i egzersiz yaptigini veya bir spor daliyla ugrastigini söylerken yüzde 40 i hiçbiriyle ilgilenmedigini belirtiyor. Almanya da obez yetiskinlerin orani % 23 iken, Italya da obez olanlarin orani, nüfusun yüzde 10 unu geçmiyor. Avrupalilarin spor yapmamak için ortaya en çok sürdükleri bahane \"zamansizlik\". Iyi haberi ise tip dünyasi veriyor: formda kalmak artik daha hizli olabilir ve spor ayakkabilari gerektirmeyebilir. ABD hükümetinin saglik talimatlarina göre, haftanin birçok gününde orta yogunlukta, 30 dakika fiziksel hareketlilige vakit harcanmali. Bu süreyi, kiloyu korumak istiyorsaniz 60, kilo vermek istiyorsaniz da 90 dakikaya çikarmalisiniz.
Merdiven kullan:
Fransiz hükümeti doktorlari da, otobüs ve metrolarda geçen yil baslattiklari bir kampanyada, yolculara merdivenleri kullanmalarini veya bir durak önce inip yürümeyi tavsiye ediyordu. Dahasi, bu kampanyaya spor kurumlarini dahil etmediler. Fransa Ulusal Saglik Enstitüsü Direktörü Philippe Lamoureux, \"O derecede bir fiziksel hareketlilige spor yapmadan da ulasilabilecegini kanitlamak istedik\" diyor. \"Ortalama\" kelimesiyle neyin kast edildigini merak mi ediyorsunuz? Günde 5 ila 6 kilometre yürümek, bir ortalamadir. Eger konusurken zorlaniyor ve kalbiniz çok hizli atiyorsa, asiri hareket kismina geçmissiniz demektir. Öte yandan, Amerikalilarin yüzde kaçi 30 dakikalik ortalama bir hareketi haftanin 5 günü yapiyor ki? Time dergisinin 1000 yetiskin arasinda yaptigi ankete göre, yüzde 33 bunu gerçeklestiriyor. Zamani arabalarin olmadigi, dertlerin olmadigi geçmise döndürmek de çözüm degil. Saglik uzmanlari, yanitin, fiziksel hareketliligi yasamin vazgeçilmez bir parçasi haline getirmenin yeni yollarini bulmakta yattigina inaniyor.
ABD de baslayan ve \"yürüyebilen\" toplum yaratmaya çalisan \"Urbanizm\" akimi da güçleniyor. Bu arada bazi sirketler de buna katkida bulunuyor. Örnegin, Telekom sirketlerinden Sprint, Kansas taki birçok merkezinde araba kullanimini yasakladi. Buradaki birçok bina, birbirine neredeyse 1 kilometre uzunlugundaki yollarla baglaniyor ve sirket yürümeyi özendirmek için özellikle eski ve dökük asansörler kullaniyor. Böyle destekler yine de çok degil. Ancak onlarca yildir bunu ciddiye almayan bizler için, artik dünyanin daha formda yasamasini saglamanin yollarini bulma zamani geldi. Bunu yapmanin en iyi yolu da, \"öne dogru bir adim\" atmaktir.
