PANKREAS
EMBRIYOLOJI:
Pankreas 2 endodermal tomurcuktan köken alir ;
1. Ventral Bud
2. Dorsal Bud.
Bu tomurcuklar ön barsagin (Foregut) kaudal kismindan çikarlar.
Ventral Bud - Hepatik divertikülün tabanindan çikar ve safra yollari ile yakindan iliskilidir.
Dorsal Bud - Duodenumun dorsal kismindan, KC divertikülünün hemen karsisindan biraz rostral yönünden çikar.
Ventral ve Dorsal tomurcuklar yaklasik 6 - 7. Gestasyonel haftalarda birlesirler. Dorsal Bud, Ventralden daha önce ortaya çikar, daha hizli büyür ve daha büyük olur.
6. Gestasyonel haftada aksiyel bir kanal (duktus) olusur ve barsaga açilir. Daha ufak dallari daha sonra ortaya çikar.
Pankreasin ventral tomurcugunun geçici olarak 2 lobülü vardir. Bu lobüller içinde ufak kanallar olusur ve safra kesesine yakin bir yerde hepatik divertiküle açilir. Ventral Bud, hepatik divertikülün proksimal kisminin uzamasi ile duodenumdan uzaklastirilir. Bu proksimal kisima ortak safra kanali denir. Ventral Bud un sol lobülü daha sonra regresyona ugrar.
Ventral Bud of Pankreas
Right Lobule
Common Bile Duct.
Left Lobule
Regress
Duodenumun sol yarisinin hizla büyümesi sonucunda, sag ventral bud ve gelisen ortak safra kanali arkaya dogru dönerek dorsal pankreatik bud un posterior ve inferior yüzeyine yakin bir konum alirlar. Bunun amaci ; ortak safra kanali açikligini dorsal bud ile ayni tarafa getirip, safra kanalinin pankreas kanalinin ventralinde onun asagisina açilmasini saglamaktir. Sag ventral bud sonunda superior mezenterik arterin arkasinda yerini alir.
7. Gestasyonel haftada, ufak olan ventral bu, dorsal pankreasin proksimal kismiyla birlesir.
3. Ayda, duktuslarin uç kisimlarinda sekretuar asinuslar hücre kümecikleri olarak belirirler.
Fetal asinuslarin sekretuar aktivitesi bilinmektedir. Fakat zimogen granüller 5. aydan itibaren görülmektedir.
Tripsinin ortaya çikamsi 22. gestasyonel haftaya kadar gelir. Fakat lipaz sadece doguma yakin dönemde tespit edilebilir. Asinus hücreleri ve adacik hücrelerinin ikiside pankreasin duktus hücerelerinden köken alirlar.
Pankreatik anomaliler çok çesitlidir. Cerrahlarin en sik karsilastigi gelisimsel anomalisi ise anuler pankreastir.
Anüler Pankreas ; 6. gestasyonel haftada, ortak safra kanali ve sag ventral bud lobülü duodenumun çevresinde dorsale dogru hareket ederler. Dorsal pankreasin daha uzun olan kanali, ventralin kanali ile anastomoz yaparak ana pankreas kanalini olusturur. Bu dönemdeki gelisimsel anomalilere bagli olarak anüler pankreas ortaya çikar.
Pankreasin gelisimsel anomalileri ;
1) Aplazi ve hipoplazi
2) Hiperplazi ve hipertrofi
3) Displazi
4) Duktal anomaliler
5) Pankreas divisum
6) Annuler pankreas
7) Rotasyonel anomaliler
8) Heterotropik pankreas
9) Kistler
10) Arteryal, vasküler ve lenfatik anomaliler
11) Neoplazi
12) Kistik fibrozis.
PANKREAS DIVISUM
Eriskin pankreasi, 8. gestasyonel haftada ventral ve dorsal pankreas tomurcuklarinin (Bud) birlesmesiyle olusur.
Pankreasin büyük kismi dorsal tomurcuktan köken alir :
- Bas kisminin süperior ve anterioru
- Korpus
- Kuyruk
Ve Santorini kanali ile minör papilladan barsaga drene olur. Ventral tomurcuk ise bas kisminin posterior ve inferiorunu olusturur. Ventral bud, Wirsung kanali ile vaterian papillasindan drene olur.
Dorsal Bud Santorini Duct Minör Papilla.
Ventral Bud Wirsung Duct Major (vater) Papilla.
Ventral ve dorsal bud larin duktus sistemleriyle birlikte füzyonu sonucunda :
Insanlarin %90 inda wirsung kanali major duktus olur. Vater papilasindan drene olur. Santorini kanali ve minör papilla ise regrese olur. Bu iki duktal sistemin birbirleriyle birlesememesi sonucu Pankreas Divisum denilen anatomik varyasyon irtaya çikar.
Bu bozuklukta wirsung kanali çok ufaktir. Santorini kanali major duktal sistem halini almistir. Duodenuma minör papilladan bosalir. Bu durum kadavralarin % 4 - 11 inde ERCP hastalarinin %3.25 inde tespit edilmistir.
CERRAHI ANATOMI
Pankreas :
1. Head (Bas)
2. Body (Vucut)
3. Tail (Kuyruk) kisimlarindan olusur. Aralarinda kesin anatomik sinirlar
yoktur.
Bas L2
Vucut L1
Kuyruk T12 Vertebra korpuslari hizasindadir.
Abdominal aorta ve inferior vena kava , bir yastik gibi, pankreasi vertebra korpuslarinin künt travmasindan (emniyet kemeri , bisklet gidonu) korur.
Aslinda tüm pankreas ekstraperitonealdir. Pankreasin kan akimi splenik arter yoluyla gelir. Pankreasin bas kismi ayrica ;
- Superior pankreatiko duodenal
- Inferior pankreatikoduodenal arterlerdende kanlanir.
Pankreasin venöz kani süperior mezenterik ven yoluyla drene olur.
Ortak safra kanalinin pankreatik kisminin bazi anomalileri vardir:
1) Safra yolu pankreasin bir kismi ile örtülüdür. (%44).
2) Safra yolu pankreas ile tamamen sarilidir. (%30)
3) Safra yolunun posterioru açiktir. ( %16,5)
4) Safra yolu iki pankreas dokusunca sarilidir. (%9)
Cerrah bu anomalilerin farkinda olmalidir.
