ishal Nedir ? Ishal, diskilama sayisinda artisla beraber, diskinin sekilsiz bir
hal almasi olarak tariflenir. Normalde diski kuru ve sekilli iken, ishal
durumunda içerdigi su miktari artarak sekilsiz olur. Ishal nedeniyle barsak
hareketleri artar, normal süreden daha kisa araliklarla diskilama ortaya çikar.
Örnegin günde bir kez kati, sekilli diskilamasi olan bir kisi, günde 3 - 4 kez
veya çok daha fazla diskiliyorsa veya diski civiklasmis, su gibiyse ya da
sümüksü olmussa ishalden bahsedebiliriz.
ishal Nedenleri Nelerdir
?
Ishale neden olan pek çok durum mevcuttur. Ishal nedenlerinin basinda
mikrobik ishaller gelmektedir ki, konumuz olan yaz ishalleri de bu gruptandir.
Mikroplar disinda basta antibiyotikler olmak üzere çesitli ilaçlar, çesitli
mide-barsak hastaliklari, bazi hormonal hastaliklar, barsak veya barsak
komsulugunda ortaya çikan tümöral durumlar, asiri ve ani isi degisimleri de
ishale neden olabilir. Heyecanlanma, üzüntü, korku, stres gibi durumlar da
ishale neden olabilir.
Yaz ishallerinin Nedenleri Nelerdir ?
Yaz
ishaline neden olan mikroplar, bakteriler ile protozoon denilen gözle görülmeyen
parazitlerdir.
Yaz ishalleri Nasil Ortaya Çikar ?
Dogadaki sicaklik
artisiyla tüm canlilarin su ihtiyaçlari da buna paralel olarak artar.
Dolayisiyla insanlar, yaz aylarinda daha fazla su tüketir. Böylece, bu tüketimin
beklenmeyen bir sonucu olan yaz ishalleri, çogunlukla mikroplu sularin içilmesi
veya bu sularla yikanmis meyva ve sebzelerin yenilmesiyle ortaya çikar. Bazen
insanlar ishal olup bu mikroplari diskilari ile çevreye yayabilir. Diskiyla
bulasmis ellerin agiza götürülmesi sonucu da ishal olabilir.
Her zaman
kullanilan sularin saglikli olup olmadigini bilmek mümkün olmaz. Dogada,
özellikle insan ve hayvan diskilariyla kirlenmis sularda yasayan, ishal nedeni
olabilecek çesitli mikroplar bulunmaktadir. Bunlar özellikle durgun sularda,
kanalizasyonun karistigi sularda, iyi ilaçlanmamis içme ve kullanma sularinda,
özellikle yaz aylarinda uzun süre canli kalarak çogalir. Bu sularin içilmesi
veya böyle sularla bulasik, sicak ortamda beklemis gidalarin, örnegin çig
sebzelerle hazirlanmis salatalarin ve meyvalarin tüketilmesi sonucu ishal yapan
mikroplar, agiz yoluyla alinarak insanlarin barsaklarina ulasir. Bunlarin bir
kismi barsak duvarinda iltihap olusturarak hem barsak hareketlerini artirir, hem
de barsaga su ve iltihabi hücrelerin geçisine neden olur; bir kismi da barsakta
iltihap yapmadan, salgiladiklari toksin denilen zehirli maddelerin etkisiyle su
ve tuz geçisini artirmak suretiyle ishale neden olur.
Yaz ishallerinin
Belirtileri Nelerdir ?
En önemli belirti, diskilama sayisinin artmasi ve
diski vasfinin degismesidir. Diski, civik, patates püresi görünümünde
olabilecegi gibi, sümüksü ve iltihapli veya su gibi olabilir. Diski miktari ve
su içerigi, ince barsaklarda hastalik yapan parazit ve bakterilerin ishallerinde
fazladir, kalin barsakta hastalik yapanlarinkinde ise azdir; ayrica bunlarda
diskilama sayisi digerlerine oranla daha fazladir. Su gibi tariflenen ishallerin
çogunlugu paraziter nedenlidir. En sik giardia denilen protozoon neden olur. Bu
tip ishallerin en ciddisi ve hayati tehtid edeni ise diskinin pirinç suyu
görüntüsü olarak tariflendigi, kolera bakterisinin yaptigi ishaldir. Iltihapli
diskilamaya neden olan bakterilere ise tifo ve tifo benzeri hastaliklara neden
olan salmonella bakterilerini örnek verebiliriz.
Kalin barsakta ishale
neden olan bakterilerin bir kismi ve bazi parazitler diskinin iltihapli, sümüksü
görünmesine, ayni zamanda barsak duvarini da zedeleyerek damarlarin kanamasina
neden olduklari için, kanli olmasina da neden olurlar. Diskinin böyle kanli ve
iltihapli olmasi dizanteri olarak adlandirilir. Nedenlerinden birisi sigella
denilen bakteri, bir digeri amip denilen protozoondur. Ishalle birlikte bulunan
diger belirtiler karin agrisi, karinda buruntu hissi, bazen bulanti, iltihabi
durumlarda bunlara ilaveten ates olarak karsimiza çikar. Diskilamadan sonra tam
rahatlayamama da bir diger belirti olabilir. Örnegin kalin barsak ishallerinde
agri ve rahatlayamama siktir. Asiri su ve tuz kaybina bagli olarak kalp damar
sistemine, böbreklere, sinir sistemine ait kalp ritm bozukluklari, böbrek
yetmezligi, suur bozukluklari gibi belirtiler de olabilir. Dilin kurumasi,
cildin parlaklik, nem ve yumusakligini kaybetmesi, gözlerin göz çukuruna çökmesi
gibi belirtiler, su kaybinin isaretleridir.
ishal Olunca Ne Yapmaliyiz
?
Ilk tedbir olarak kaybedilen su ve tuzu geri koymak için pratik olarak
hazirlayacagimiz su solusyonu içebiliriz: Bir litre kaynatilmis sogutulmus suya
1 çorba kasigi seker, 1 tatli kasigi sofra tuzu ve 1 çay kasigi karbonat
konularak karistirilir, içilebildigi kadar sik araliklarla içilir. Ancak
mikrobik ishallerin hemen hepsi 24 saatten fazla devam eder ve hemen hepsi ilaç
tedavisi almadan düzelmez. Bu nedenle, 24 saatten fazla süren ishallerde en
yakin saglik merkezine basvurularak muayene ve tetkik olunmasi gerekir. Çünkü
farkinda olmadan diskimiz yoluyla çevreye mikrop bulastirabilir, ayrica ishalin
tedavisiz kalarak daha ciddi saglik problemlerine yol açmasina neden
olabiliriz.
Saglik Kurulusunda Neler Yapilacaktir ?
Saglik
kurulusunda, süphelenilen gidalarin ve suyun olup olmadigi ve ne zaman
tüketildigi, ishalin ne zaman basladigi, karin agrisi, ates, diskida iltihap
ve/veya kan olup olmadigi, yakinimizda baska hasta insanlarin olup olmadigi
sorulacak; muayenenin ardindan diski tahlili ve kültürü, kan sayimi ve gerekirse
diger kan tetkikleri istenecektir. Tüm verilere göre hekim tedaviye karar
verecektir.
Nasil Tedavi Edilir ?
Sivi ve tuz kaybinin az oldugu,
ishalin hastanin komforunu çok bozmadigi durumlarda, hastaneye yatirilmadan
genellikle sadece uygun bir diyetle hasta ayaktan tedavi edilir. Asiri su ve tuz
kaybi, agir dizanteri halleri, kolera süphesi olan durumlarda hasta mutlaka
hastaneye yatirilarak öncelikle kaybedilen su ve tuzun yerine konmasi amaciyla
serum verilir, daha sonra uygun ilaçlara baslanir. Ishal diyeti nasildir? Ishali
olan kimselerin düzelene kadar posasiz ve yagsiz gidalar almasi gerekir. Yani
sebze ve meyvalar, kuru yemis, çikolata, kizartmalar gibi gidalar alinmamalidir.
Yagsiz makarna, pirinç pilavi, haslanmis patates-patates püresi, haslanmis
yagsiz et ve tavuk, yagsiz izgara köfte yenebilir. Ayrica bol miktarda içeçek
alinmalidir.
Iyilesme Sansi Nedir ?
Uygun tedaviyle yaz ishallerinin
tedavisi oldukça yüz güldürücüdür; hemen hepsinde iyilesme tamdir. Ancak
mikroplu ortamla temas devam ediyorsa, gerekli tedbirler alinmadiysa ishalin
tekrarlama sansi her zaman vardir.
Yaz Ishalleri Nasil Önlenebilir
?
Bu ishallerin önlenmesinin en önemli yolu, mensei bilinmeyen sularin
tüketilmemesi ve kisisel temizlige dikkat edilmesi, özellikle ellerin her
yemekten önce ve sonra yikanmasidir. Kullanilan ve içilen sularin klorlanmasi
pekçok mikrobun yasamasini önler. Süpheli sularin, süpheli olmasa bile salgin
oldugu bilinen yerlerdeki sularin kaynatilarak kullanilmasi gereklidir.
