Hastaliklari Sporla Yenmek
Hiç yolunuz Maçka'daki Demokrasi Parki'na düstü mü?
Sabahin erken saatlerinde burada onlarca insan spor yapiyor. Kimileri parki boydan boya kosarken, digerleri parkin sonundaki kosu parkurunu tercih ediyor. Ama aletler üzerinde çalisanlar da yok degil. Kosu parkurunun, yol kenarina yakin bir alaninda ise saat sekiz sularinda özellikle de orta yasli ve yasli kadinlarin ve erkeklerin toplu halde jimnastik yaptiklarini görebilirsiniz.
Son zamanlarda spor ve saglik iliskisi üzerinde gerçeklestirilen arastirmalar, antrenmanli bir bedenin sasirtici bir derecede hastaliklari önledigi, tedavi ettigi, hatta ömrü uzattigini gösterdi. Sporun hastaliklar üzerindeki olumlu etkisi geçen haftalarda Spiegel (5/2006) dergisinin kapak konusuydu. Dergi konuyla ilgili arastirma sonuçlarini bir araya toplamis ve sporun, egzersizin, hatta bedeni çok fazla yormayan basit hareketlerin bile belli basli hastaliklarin tedavisinde iyi geldigine dikkat çekiyor.
Mucizevi sonuçlar:
Hareketsiz tembel bedende, biyokimyasal dolasimlar git gide yavaslamakta, metabolizmanin iyi bir sekilde isleyebilmesi için bedenin etkinlige ihtiyaci vardir. Üstelik bedensel etkinlikler sadece biyokimyasal dolasimlari normale dönüstürmenin ötesinde, organlarda ve dokularda yeni hücrelerin büyümesini de saglamakta. Alman doktorlar, sigara içen 18 erkegi dört hafta süreyle her gün yürüyen bantta kosturduktan sonra, sporun zarar görmüs bir bedende bile mucizevi sonuçlar dogurdugunu görmüsler. Sirkülasyon halindeki kök hücreler, üç misli çogalarak, bozuk damarlari içten disa dogru onarmaya baslamislar. Illinois Üniversitesi psikologu Arthur Kramer, 30 ve 90 yasindan sonra beyindeki hücrelerin %15-25'inin köreldigini ve bu süreçten özellikle de ögrenme ve bellekten sorumlu bölgelerin etkilendigini bulmustu.
Isveç'teki arastirma sonucu:
Isveç'te gerçeklestirilen uzun vadeli bir arastirma bedensel hareketler sayesinde beyinde bile yeni hücrelerin gelistigini, yasli beynin de ögrenmeye müsait oldugunu ve degisimlere uyum saglayabildigini kanitlamakta. Bilim insanlari 20 yili askin bir süre arastirmaya katilanlarin egzersiz yapma aliskanliklarini izlemisler. Buna göre yasamlarinda ortalama olarak en az haftada iki kez bedensel hareketler yapanlarin Alzheimer hastaligina yakalanma olasiliklari %60 daha düsük. Ve Duke Üniversitesi arastirmacilarinin raporlarina göre haftada üç gün yarim saat kadar yapilan beden hareketleri, depresyona karsi her gün alinan antidepresanlar kadar etkili.
Spiegel'deki yazida örnegin Amerikali psikiyatr Wayne Sandler'in artik depresyonlu hastalarinin neredeyse yarisini egzersiz terapisiyle tedavi ettigini ve beden hareketlerinin, bozuk beyin kimyasindaki dengeyi, ilaçlardan daha iyi düzelttiginden emin oldugundan söz edilmekte.
Kansere karsi savunma:
Spor, bedenin kansere karsi savunmasini bile güçlendirmekte. Tembel bedendeki biyokimyasal dolasimlar yavasladigi için kandaki yaglar örnegin safra tasi olarak topaklanmakta. Bu yüzden beden hareketleri yapmayan kisilerin safra kesesi daha sik aliniyor, diyor uzmanlar. Ve sindirim daha agir islediginden, besindeki kanser yapici maddelerle temas süresi uzamakta ve dolayisiyla da hareketsiz insanlarin kalinbagirsak kanserine yakalanma riski %50 fazla. Boston'daki Dana-Faber Kanser Enstitüsü'nden Jeffrey Meyerhardt, tedavi olan kalinbagirsak kanseri hastasi 816 kisinin egzersiz yapma aliskanliklarini takip etmis. Haftada iki ila üç saat kadar beden hareketleri yapanlarda, kanserin tekrarlanma olasiligi önemli ölçüde düsmekte diyor uzman.
Meme kanseri ve spor:
Benzer sonuçlara Brigham & Women's Hospital kurumunda çalisan epidemiyoloji uzmani Michelle Holmes da ulasmis. Meme kanseri hastasi 3000 kadinin spor yapma aliskanliklarini karsilastiran doktor, bir haftada üç ila dört saat kadar yürüyenlerde meme kanserine bagli ölüm riski %50 oraninda düsüyor diyor. Bununla birlikte Meyerhardt ve Holmes, sonuçlarin kanit oldugunu söylemek için acele etmek istemiyorlar. Sonuçta her gün spor salonlarinda ter dökmelerine ragmen kanserden ölen hastalar da var. Ama sonuçlar yine de birçok onkoloji uzmaninin dikkatini çekti ve Amerikan Ulusal Kanser Enstitüsü'nden Julia Rowland, bilimin en heyecan verici alanlarindan biri diye konusuyor. Kanser hastaliklari için durum böyleyken, Alman bilim adamlari spor tedavisinin, kalp hastaliklarinda tipki ilaç tedavisi gibi uygulanabilecegini söylüyorlar.
Leipzig Üniversitesi kardiyologu Rainer Hambrechtt'e göre, akut koroner kalp hastaliklarina sahip kisilerin yasam beklentisi spor yaptiklari zaman yükselmekte. Mesela akut kalp yetmezligine sahip kisiler, spor sayesinde ölüm riskini %35 oraninda düsürebilirler.
Sadece hastalar degil:
Spor veya düzenli yapilan beden hareketleri sadece hasta kisilerin degil, saglikli insanlarin yasamini da uzamakta. Istatistiksel sonuçlar, spor yapan bir kisinin ortalama olarak yedi yil daha uzun ömürlü oldugunu gösteriyor. Hareket etmeyen insanlarin ölüm riski üçte bir daha yüksek. Örnegin her gün 1,6 km'den daha az yürüyen yasli birinin, ayni yastaki sportmen komsusundan yedi yil önce ölme olasiligi daha fazla.
Sydney Üniversitesi'nde spor bilimleri profesörü olarak görev yapan Maria Fiatarone daha 1990 yilinda gerçeklestirmis oldugu bir arastirmayla kaslarin yaslilikta bile gelistirilebilecegini kanitlamisti.
Profesör, yaslari 86-96 arasinda degisen ve bakim evleri ve hastanelerde kalan yasli insanlari, on hafta boyu bacak kaslarini gelistiren özel bir aletle çalistirmis. Yaslilar bu aletle haftanin iki günü sadece bes dakika kadar kullanmislar. Ve iki buçuk aylik antrenmandan sonra %174 daha güçlü hisseden hastalarin birçogu merdivenleri bile bastonsuz çikmaya baslamis.
10 bin 65 yas üstü kadin:
Annals of Internal Medicine dergisinde yayimlanan bes yillik bir arastirma çerçevesinde yaslari 65'in üzerinde yaklasik 10.000 kadin incelenmis. Düzenli beden hareketlerinin, kemikleri güçlendirdigini gösteren arastirmaya göre haftada iki saat kadar antrenman yapan kadinlarda kalça kiriklari %36 oraninda daha az meydana gelmekte. Bel agrilari özellikle de masa basinda çalisan insanlarin sikça sikayet ettikleri rahatsizliklardan biridir. Oysa biraz egzersizle insanlar bu sikayetlerden kendi kendilerine kurtulabilirler. Ingiliz ortopedi uzmanlari kisa bir süre önce bir antrenman programinin, omurlarin vidalarla ve çubuklarla birbirine kavusturuldugu ameliyat kadar etkili ve güvenli oldugunu saptadilar. Komplikasyonlara neden olan bu girisim doksan yili askin bir süredir uygulanmasina karsin hiçbir doktor bu ameliyata karsi bir alternatif düsünmemisti.
Romatizma ve pankreas:
Diz romatizmasi da genelde artirit ilaçlariyla tedavi edilmekte ya da ameliyatla diz implanti aktarilmakta.
Ancak Tufts Üniversitesi'nden Miriam Nelson simdi romatizma agrilarindan sporla kurtulmanin mümkün oldugunu ve bunun için hastalarin agriyan bacaklarindaki kaslari güçlendirmeleri gerektigini söylüyor. Nelson meslektaslariyla birlikte 16 haftalik bir antrenman programi gelistirmis. Hastalar sandalyenin üzerinde oturarak, ayak bileklerine baglanan agirliklarla çalismislar. Programin sonunda agrilar azalmis, hastalar 17 farkli beden hareketini daha iyi yapmaya baslamislar. \"Romatizma yüzünden gündelik islerini bile yapamayan birçok kisi yeniden eski gücünü kazandi\" diye açikliyor Nelson. Bedensel hareketler öte yandan diyabet hastalarinin yasamini da kolaylastirmakta. Çünkü yalniz etkin kaslar kandaki glikozu atabiliyorlar, ama tembel kaslar bunu basaramiyor diyor bilim adamlari. Pankreasta tembel kaslar yüzünden asiri miktarda ensülin üretildiginde, beden hücreleri bu hormona karsi direnç kazaniyor ve seker metabolizmasi çöküyor.
Kandaki seker seviyesi:
Ve bunun sonucunda da seker hastaligi (diyabet) gelismekte. Kandaki seker seviyesinin uzun vadede yüksek seviyede kalmasina bagli olarak damarlarda meydana gelen bozukluklar, kan dolasiminin yavaslamasi, seker komasi ve körlük gibi kötü sonuçlar dogurabilmekte. Arastirma sonuçlarindan anlasildigi üzere ister saglikli olsun ister bir hastaligi bulunsun bedensel hareketler her yastaki insana iyi geliyor. Spor insanlari saglikli kilarak, yasamlarini uzatiyor. Özellikle de yasli insanlarin hareketsiz kalmamalari sart.
Mutlaka hareket:
Güçlendirilmis kaslar, radikalleri yakalayan enzimlerin oranini arttiriyorlar. Bu enzimler, kalp kasina zarar veren ve pompalama süreci üzerinde olumsuz etkiyen oksijen radikallerini yok ediyorlar. Yani bir kalp hastasi bisiklet sürerek veya yürüyüs yaparak hastaligiyla dogrudan dogruya moleküler zeminde mücadele etmis oluyor. O halde yasiniz ve rahatsizliginiz ne olursa olsun mutlaka hareket edin. Ve dikkat ettiyseniz spora baslamak ya da yasiniza ve hastaliginiza uygun beden hareketleri yapmak için hiçbir zaman geç kalmis sayilmazsiniz. Eviniz belki Maçka'ya yakin olmayabilir, ama oturdugunuz semtin yakinlarinda yürüyüs yapabileceginiz, bisiklet sürebileceginiz yerler vardir mutlaka. Yoksa bile evinizde yapacaginiz basit egzersizler bile isinize yarayabilir. Yeter ki kendinize uygun hareketleri bulun (bu konuda doktorunuza basvurabilirsiniz) ve bunlari düzenli olarak tekrarlayin.
