Uzun bir yolculuktan sonra ülkemize de gelen kus gribinin görüldügü yerlere göre tahmini rota çizildi. Bu rota kuslarin göç yolu ile az çok örtüsüyor ve virüsün göçmen kuslarla bulastigini kanitlar gibi. Bilim adamlari bu konuda yine de kuskulular. Bazi gözlemler gerçekten de akil karistirici.
Televizyon ekraninda orta yasli bir adam, mutfagindaki tencereden tavuk parçalarini koparip yiyor. \"Iste görüyorsunuz ben yiyorum\" derken, kirmizi tencerenin üzerine örtülmüs alüminyum folyoyu kaldirarak yedigi tavugu da göstermeyi ihmal etmiyor. Sözünü ettigimiz kisi Aydin Valisi Mustafa Malay. Vali kümesteki tavuklari kestirip, derin dondurucuya yerlestirmis, tavuk hastalikli bile olsa pisirilip yenir, yeter ki en az 70 derecede pisirilsin diyor.
Kus gribi ülkemizin dogu sinirindan bati sinirina kadar yayildi. Bir iki hafta içinde yarim milyonun üzerinde kanatli hayvan öldürüldü. Virüs onlarca insana bulasti, hastalikli tavuklari pisirip yiyen dört çocuk öldü. Bu dört çocuk Güneydogu Asya disinda H5N1 yüzünden hayatini kaybeden ilk kurbanlar.
Iste bu nedenle de Türkiye'de yasananlar Avrupa'yi telaslandirdi. Virüs Avrupa sinirlarina gelip dayanmisti sonunda, simdi ne olacak?
Virüsün kanatli hayvanlarda hizla yayilmasi mutasyona ugramasini kolaylastirabilirdi ve böyle bir olasilik yok da degil. Dünya Saglik Organizasyonu (WHO) Türkiye'de hastalanan iki çocuktan alinan iki örnekte genetik degisimler tespit etti.
Bunun ne kadar önemli bir degisim oldugu bilinmiyor henüz, ama mutasyon, kus hücresinden çok insan hücresiyle daha kolay birlesmesine izin veriyor ki bu da insandan insana bulasan virüsün dogmasina neden olabilir, diyor WHO'nun viroloji uzmani Mike Perdue.
Bulasma riski yüksek
Türkiye'den alinan virüs örnekleri 2003 yilinda Hong Kong ve 2005 yilinda da Vietnam'da saptanan mutasyon özelliklerine benzemekte.
- Uzakdogu'da ilk vakalar 8-9 yil önce çikti ortaya. Çin'de 1996 yilindan bu yana bes kisi hayatini yitirdi.
- Virüs 1997 yilinda Hong Kong'da 18 kisiyle bulasti, hastalananlardan altisi öldü. Bu arada Kamboçya, Vietnam, Tayland ve Endonezya'da da ölüm vakalari yasandi.
- Hastalik ülkemizde özellikle de çocuklari vurdu. Testleri pozitif çikan ilk 14 hastadan sadece ikisi 20 yasindan büyüktü. Herhalde yetiskinler daha önce geçirdikleri grip enfeksiyonlari nedeniyle daha güçlü bagisiklik sistemine sahipler.
Akcigerlerden Kana
Hasta tavugun kanatlarinda virüs birkaç gün yasayabilirken, insan cildinde etkisi birkaç saat içinde geçiyor. Gözler, burun ve agizdan bedene giren virüs solunum yollarindaki mukoza hücrelerine yerleserek biran önce diger hücrelere yayilarak çogalmaya çalisiyor.
Ancak insan, hastalik semptomlarini bedeninde milyonlarca virüs dolasmaya basladiktan sonra hissediyor.
Yüksek ates, öksürük, solunum zorlugu gibi belirtiler, hastalarin dört ila bes gün içinde hastaneye bas vurmalarini kaçinilmaz kiliyor. WHO uzmanlari bundan sonraki üç günün hayatta kalmak için çok önemli oldugunu söylüyorlar. Koçyigit ailesinin üç çocugu ve nüfus kütügünde 12 yasinda görünen ama biyolojik yasi on alti olan Fatma Özcan'in da tedavisi gecikmisti.
Kus gribi saptanan her yerde kanatli hayvanlar öldürülmeye devam ediliyor. Virüs hayvanlar arasinda ne kadar çok yayilmaya devam ederse insana bulasma tehlikesi azalmakta, dolayisiyla da mutasyona ugrayip \"süper virüse\" dönüsme riski de. Bu yüzden virüsün diger hayvanlara bulasmadan, temizlenmesi büyük önem tasimakta.
Insandan insana
Dünya genelinde milyonlarca kusa bulasti virüs ve durmadan sekiz gen parçasinda degisime ugruyor, hatta bir kez diger kus gribi virüsleriyle bile birlesti. Böylece yeni bir H5N1 türü ortaya çikti ve 2005 yilinda Çin'de ilk kez yabani kazlari öldürdü.
Daha sonra yapilan incelemelerde söz konusu virüs kökünün kümes hayvanlari ve fareler için son derece tehlikeli oldugu ortaya çikti. Tayland'daki bir hayvanat bahçesinde kaplanlarin hastalandigi haberi ortaya çikti. Ve kus gribi virüsü iki kez insandan insana da geçti. 2004 yilinda Taylandli ailenin fertleri virüsü birbirine bulastirmisti.
Uzmanlar çok bulasici olan ve insandan insana kolayca bulasan bir süper virüsün henüz gelismedigini söylüyorlar. Tayland'daki vakada virüsün daha fazla kisiye bulasmamasinin sebebi bu sekilde açiklaniyor. Ya da aile hastalandiginda yanlarina kimse yaklasmamisti diyor uzmanlar.
Bilim adamlarinin en büyük korkusu kus gribi virüsünün insanda görülen \"normal\" grip virüsüyle kaynasip bir \"süper virüs\" haline dönüsmesi. Bu açidan bakildiginda grip vakalarinin minimum seviyede ortaya çikmasi \"süper virüs\" tehlikesini azaltabilir.
Süper virüs tehlikesi
Kus gribine karsi etkili olmayan grip asisi da bu konuda yararli olabilirdi. Ortada grip virüsü yoksa, kaynasma da olmaz ama grip vakalara ne kadar çogalirsa mutasyon riski de yükselir.
Kus gribinin dünyanin birçok yerine yayilmasi göçmen kuslara baglaniyor. Virüs, gerçekten de belli basli göç yollari üzerinde tespit edildi. Baslica ördek ve kaz gibi su kuslari, diger kus gribi virüslerini de tasiyabiliyorlar. H5N1 soguk suda direncini kolay kolay yitirmemekte. Hastalik tasiyan bir ördegin diskisi bir göle düstügünde üç hafta boyu diger hayvanlara bulasabiliyor diyor uzmanlar.
Ülkemiz komsu Rusya'yla birlikte dünyanin en önemli göç yolu üzerinde yer almakta. Sonbaharda on binlerce kus Sibirya'dan yola çikarak, Karadeniz bölgesi üzerinden Afrika'ya dogru yol aliyorlar. Bu yüzden virüsün ortaya çikmasi neredeyse kaçinilmazdi.
