Sitma (Malarya) Hastaligi:
\"Plasmodium\" cinsi bir parazitin sebep oldugu ciddi bir kan hastaligidir. Insandan insana \"anofel\" tipi Sivrisinekle tasinir. Sivrisinek insani soktugu zaman sporazait halindeki parazit hücrelerini kana bosaltir. Kan yoluyla bir saat içinde sitmaya has olan atesli nöbetler, yavru hücreler alyuvarlardan çikip kana karistiklari zamana rastlar.
* Belirtileri:
- Sitma hastaligi yapan dört tip plasmodium vardir. Belirtiler de bu tiplere göre degisiklikler gösterir. Ancak hepsinin ortak özelligi bas agrisi, titreme, terleme, kol ve bacaklarda agridir. Alyuvarlarin içinde bölünüp çogalan merozoitler kana karisirlarken hastanin atesi yükselir.
- \"Malaria\" tipi plazmodiumun sebep oldugu sitmada parazitin karacigerde kalis müddeti 8 gündür. Alyuvarlara hücumlari ve tekrar kana karismalari 72 saat sürer.
- \"Falcifarium\" tipi plazmodiumlar karacigerde 6 saat kalirlar. Alyuvarlarda kalis ve kana geçis zamanlari düzensizdir. Bir kismi gelisip çagalirken bir kismi beklernede kalirlar. Bu sebeple falcifarium sitmasina \"habis sitma\" adi verilmektedir. En tehlikelisi de budur. Parazitler, kümeler halinde beyin, amirilik, akciger ve böbreküstü bezlerinin kilcal damarlarina hücurn ederek onlari tikayabilirler ve ani ölümlere yol açabilirler. Hastaligin agir geçmesi halinde alyuvar yikimi olarak tarif edebilecegimiz \"karasu hummasi\" görülebilir.
- \"Vivaks ve Ovale\" tipi plazmodiumlarin ise karacigerde kalis müddetleri 8 gündür. Alyuvarlarda kalis ve kana tekrar geçisIeri 48 saatte tamamlanir.
- Malaria, Vivaks ve ovale tipi plazmodiumlarin hepsi karacigeri terketmezler. Bir kismi karacigerde kalarak çogalmaya devam ederler.
* Ne Yapmali?
- Sltmanin maalesef henüz ne asisi ne de serumu bulunabilmis degildir.
- Hastaligin sivrisinekle geçtigi bilindigi için öncelikle sivri sinekle mücadele edilmeli; batakliklar kurutuimali, büyük su birikintileri ilaçlanmalidir.
- Yatmadan evvel evin içi sivrisineklere karsi ilaçlanmali, pencerelere tül tipi teller geçirilmeli, gece cibinlik altinda yatilmalidir.
* Tedavi:
- Sitmaya yakalandiginizi hissettiginiz zaman mutlaka doktora gidiniz.
- Eskiden sitmayi tedavi etmek için kullanilan \"kinin\" artik yerini daha tesirli ilaçlara birakmistir.
- Kinin, kandaki bölünmüs parazit hücrelerini parçalayip tesirsiz hale getiriyor; ancak karacigerde varligini sürdürenlere karsi etkili alamiyordu. Ayrica kinin uygulamasinda hastada bas dönmesi, kulak çinlamasi, bulanti ve kalp çarpintisi gibi yan etkiler görülüyordu.
- Bugün hastaligin seyrine göre kullanilan degisik ve oldukça etkili ilaçlar vardir.
- Tedavi sirasinda hasta mutlaka yatakta istirahat etmeli; hafif fakat kalorisi yüksek yiyeceklerle beslenmelidir.
- Terlemelerde iç çamasirlari degistirilmeli; titreme nöbetlerinde hasta isitilmalidir.
