Canlilarin hayatlarini devam ettirebilmek için disaridan agiz yoluyla aldiklari her türlü yiyecege \"besin\" diyoruz.
Çocuklarin büyümesi, organlarin çalismasi, eskiyen hücrelerin yenilenmesi, günlük faaliyetlerimizi yürütmek için ihtiyaç duydugumuz enerli hep besinler yoluyla temin edilmektedir.
Besinler, tasidiklari ana maddeler yönünden alti grupta toplanmaktadir.
1-Karbonhidratlar:
Temel maddesi nisastadir. Selüloz ve seker bunu takip eder. Nisasta da aslinda bitkilerin depo sekeridir. Selüloz, insan vücudunda sindirilemedigi için gereksiz bir karbonhidrat sayiliyordu. Ancak \"medeniyet hastaliklari\" ortaya çiktiktan sonradir ki, selülozun (meyve posasi ve tahil kepegi) degeri anlasilabilmistir.
Bir adi da \"posa\" olan selüloz maddesi barsaklarin çalismasinda regülatör gibi vazife almakta, fazla yaglarin ve zehirli maddelerin vücuttan atilmasini saglamakta; ayrica kabizligi önlemektedir. Kan dolasiminda yer alan ve hücrelerin en önemli yakitini teskil eden glikoz, bir seker maddesidir. Kandaki glikoz orani, beyin ve sinir sistemi için hayati bir öneme sahiptir. Bu sebeple; karaciger bir miktar glikozu (glikolen seklinde) depo ederek; ihtiyaç aninda kana vermektedir.
Günlük enerli ihtiyacimizin hemen yariya yakinini karbonhidratlardan saglariz.
2-Yaglar:
Kaynaklarina göre hayvani ve nebati yaglar diye ayrildiklari gibi; yapilarinda bulunan karbon atomlarinin doymusluk derecesine göre de kati ve sivi yaglar diye ayrilirlar. Tereyagi, tabii halde doymus karbon atomlari bulundururken; margarinler, bitkisel yaglarin fabrikalarda suni olarak hidrolen atomlarina doyurulmasi sonunda elde edilir. Bu yüzden, sivi haldeki bitkisel yaglar (ayçiçek, misirözü, zeytinyagi) saglik yönünden daha faydali kabul edilmektedir.
Yaglar, enerli kaynagi olmalari yaninda, hücre zarlarinin da temel maddesidirler. Ayrica, yagda eriyen vitaminIerin barsaklar tarafindan emilmesini ve sinirlerin etrafinda \"miyelin\" adi verilen kilifi teskil ederek haber iletiminin aksamamasini temin ederler.
Günlük, enerlinin yüzde otuzuna yakinini yaglardan saglariz.
DIKKAT;
Asiri sekilde alinan karbonhidrat ve seker, vücutta depo edildiginden \"sismanlik\" dedigimiz metabolizma bozukluguna yol açmaktadir. Fazla yagin bir miktari da kana karistigindan \"dolasim bozukluklari\"nin basinda yer alan \"damar sertligi\" yapmaktadir.
Uzmanlar, alinan günlük yag miktarinin 80 grami asmamasi gerektiginde birlesmislerdir.
3- Proteinler:
Vücudumuzun vazgeçilmez yapi taslari hükmünde olan enzimler ve hormonlar birer protein maddesidirler. Hücre çekirdeklerinde yer alan aminoasitler, her insani digerinden ayiran özellikleri genetik olarak kodlamada kullanilirlar. Bu aminoasitler, mide ve barsaklarda em ilen proteinlerin enzimlerle parçalanmasi (sentezi) sonunda elde edilirler.
Et, süt, yumurta gibi hayvani gidalarla; soya fasülyesi, mercimek, nohut ve kuru fasulye gibi baklagiller protein aldigimiz baslica besinlerdir.
Proteinler, çocuklarin büyümesinde, eskiyen hücrelerin yenilenmesinde, yaralarin iyilesmesinde görevalan çok önemli besinlerdir.
4- Vitaminler:
Metabolizma olaylarinda katalizör ve düzenleyici olarak görev yaptiklari tahmin edilen vitaminier, A, B, C, D, E ve K vitaminieri olarak isimlendirilir. Süt, süt ürünleri, et, yumurta, unlu gidalar, yaglar, meyve ve sebzeler besin olarak alinirken; ayni zamanda vitamin ihtiyaci da karsilanmis olur.
DIKKAT: Vitaminler mutlaka tabii beslenme yoluyla alinmali; suni vitaminiere itibar edilmemelidir. Vitamin haplari ve igneleri aldatmacadan baska bir sey degildir. Fazla alinmalari halinde zehirli tesirleri bile vardir.
5- Minareller:
Vücutta metabolizma olaylarinin vazgeçilmez maddelerinden biri de minerallerdir. Maden tuzlari ve suda erimis iyonlar halinde hücrelerde yerlesen mineraller, isi ve elektrik iletiminin temel maddesidirler. Na, K, Mg, Ca, KI, P04, S04 bunlarin baslicalaridir. Fe, Ca, P, Co gibi minerallerle; \"eser elementler\" adi verilen çinko, bakir, kobalt, iyot, flor, kalsiyum ve arsenik gibi çok ai miktarda bulunan mineraller metaboliima hastaliklarinin tedavisinde kullanilmaktadir.
Saglikli ve dengeli bir beslenmede mineral eksikligi mevzubahis degildir.
6- Sular:
Su ihtiyacimizin büyük bir kismini \"sehir suyu\" dedigimiz normal su ile karsiladigimiz gibi; meyve ve sebzelerle de bir kisim su ihtiyacimizi karsilariz. Su, kanimizin sivi kismini teskil eden; hücre stoplazmasinda yer alan vazgeçilmez temel maddemizdir. Susuz hayat düsünülemez. Vücut için gerekli olan minerallerin bir kismini yine su içinde erimis olarak aliriz.
