22/09/2021
Tatlandiricilar Diyabet Zayiflama Diyet
En çok sevdigimiz besinler nelerdir diye düsündügümüzde, genellikle aklimiza ilk gelen tatli besinlerdir. Tatliya düskünlük insanlik tarihi kadar eskidir. Pek çok insan sekerin ve diger enerji içeren tatlandirici ile hazirlanan besinlerin olusturdugu \"tatli lezzetten\" hoslanir.
Seker ve diger enerji içeren tatlandiricilarin en önemli özellikleri ise fazla enerji olusturmalari ve kan sekerini yükseltmeleridir. Günümüzde diyabet ve sismanlik gibi enerji aliminin kisitlanmasi gereken durumlarda kullanilan çesitli tatlandirici vardir.
√ 1. Besin degeri olan, enerji içeren tatlandiricilar:
• Sukroz, glikoz, fruktoz, misir surubu, maltoz , maltodekstrin, dekstroz, bal, seker alkolleri (sorbitol, mannitol, ksilitol, maltitol, eritritol, laktitol, isomalt), diger seker alkollerinden hidrojene edilmis nisasta hidrolizati.
√ 2. Besin degeri olmayan, enerji içermeyen tatlandicilar:
• Sakkarin, aspartam, asesulfam potasyum (asesulfam-K), siklamat, alitam, sukraloz.
Bilimsel deneylerde, çay sekeri ya da sofra sekeri olarak bilinen sukrozun, diyetin karbonhidrat içeriginin bir kismini olusturmasinin, tip I ve tip II diyabetiklerde kan glikoz denetimini bozmadigi gösterilmistir. Ancak, ögünlerde 5-10 g ya da günde 25-30 g alinan sukrozun kontrollü diyabetik hastalar tarafindan tüketilebilecegi belirtilmektedir. Tüketilen bu miktar fazladan ögüne eklenmemeli, diyetteki diger karbonhidratlarin yerine eklenerek kullanilmalidir.
Fruktozun, ayni oranda enerji içeren sukroz ve nisastaya göre plazma glikozunu daha az yükseltmesi nedeni ile diyabetik diyet için tatlandirici olarak kullanilmasinin olumlu olabilecegi düsünülmektedir. Bununla birlikte fazla miktarda tüketilen fruktozun (normal tüketilen miktarin iki kati ya da enerjinin %20'si olmasi halinde) serum kolesterolu ve LDL kolesterolü üzerine olumsuz etkileri bilinmektedir. Burada söz ettigimiz fruktoz, tatlandirici olarak satilan fruktozdur. Diyabetikler için, fruktozu dogal olarak içeren meyve ve sebzelerin kisitlanmasina gerek yoktur.
Sukroz ve fruktozdan baska, misir surubu, meyve suyu ya da meyve suyu konsantresi, bal, dekstroz ve maltoz gibi enerji içeren tatlandiricilarin diyabetin denetiminde kullanilmalarinin yarari ya da zarari oldugu konusunda bilgi yoktur.
Sorbitol, mannitol ve xylitol gibi seker alkollerinin olusturduklari glisemik yanit sukroz ve diger karbonhidratlara göre daha düsüktür. Yenibilen nisastanin hidrojenasyonu ve kismen hidrolizi ile nisasta hidrolizatlari olusur. Kalorik degeri çesitli olmakla birlikte, genelde seker alkollerinin yaklasik 1 graminin kalori degeri yaklasik 2 iken, diger karbonhidratlarin 1 graminin kalori degeri 4'dür. Seker alkollerinin asiri kullaniminin (25-50 g/gün) laksatif etkisi vardir.
Besin degeri olan ve enerji içeren tüm tatlandiricilarla birlikte ögün planlanirken, karbonhidrat içerikleri ve enerji degerleri göz önünde bulundurulmali, kan glikoz düzeyine etkileri oldugu unutulmamalidir.
Sakarin, aspartam, asesulfam-K ve sukraloz gibi besin degeri olmayan tatlandiricilar FDA (Amerikan Ilaç ve Gida Dairesi) tarafindan kullanilmasi uygun bulunan tatlandiricilardir. Günlük olarak belirlenen güvenli alim sinirini asmamak kaydiyla tüketilmelerinde bir sakinca yoktur. Insanlarda, siklamata bagli mesane tümörleri konusunda bir veri olmamasina karsin bir süre yasaklanmis, daha sonra da tüketimine sinirlandirilarak izin verilmistir.
Bugün için sagliga hiçbir zarari olmadigi bilinen aspartam, sakarin ve assulfam K gibi besin degeri olmayan tatlandiricilar, yiyeceklerin ve içeceklerin tatlandirilmasinda, yeterli ve dengeli beslenme kapsaminda belirli ölçülerde kullanilmaktadir. Ancak tatlandiricilarin kullanilmasi çocuklar ve gebelerde sakincalidir. Aspartam içeren tatlandiricilar da, fenilketonürili hastalar tarafindan tüketilmemelidir.
Toplumumuzda yaygin olarak tüketilen tatlandiricilarin gereksiz kullanimlarini önlemek ve kullanilabilecek miktarlarinin belirlenmesi için kullanilmadan önce mutlaka bir diyetisyene danisilmalidir.
Buna göre, Türkiye'de bulunan ve siklikla kullanilan tatlandiricilardan bir kaçinin günlük olarak maksimum kullanim miktarlari (kabul edilebilir günlük alimlari) ise söyledir:
| Tatlandirici Türü |
Maksimum Doz (mg / kg / gün) |
| Sakarin |
2,5 |
| Aspartam |
40 |
| Asesulfam-K |
15 |
| Siklamat |
11 |
| Tatlandirici Adi |
Her 1 kg vücut agirligi için tüketilebilecek tablet sayisi |
| Sanpa, Nutra-Tat, Aspartil (yalnizca aspartam içerenler) |
2 tablet/kg |
| Canderel ve Diyet Tat (yalnizca aspartam içerenler) |
2.22 tablet/kg |
| Sakarin 20 (yalnizca sakarin) |
0.125 tablet/kg |
| Dulcaryl ¼ doz (sakarin ve siklamat içeren) |
0.352 tablet/kg |
| Tadalin (sakarin ve siklamat içeren) |
0.275 tablet/kg |
Son dönemde tatlandiricilarin karistirilarak kullanilmasinin güvenilirligi arttirdigi belirtilmektedir. Diyet kola, sekersiz çiklet, sekerlemeler ve ilaçlara kadar çok çesitli üründe bulunan aspartamla yapilan karisimlar (aspartam-asesulfam-K gibi), kullananlara güvenilirlik saglamaktadir. Ayrica karisimlarda, kullanimi zorlastiran aci ve metalik tat da azalmaktadir.
Piyasada enerji içermeyen tatlandiricilarla hazirlanan çesitli ürünler vardir. Diyabetik kisiler için bu ürünler uygun olabilir. Ancak tatlandirici içeren diyabetik ürünlerin diyabet tedavisi için zorunlu olmadigi, beslenmeye bir katkisinin bulunmadigi ve sinirsiz kullanilmadigi anlatilmalidir. Pahali olan bu ürünlerin yerine enerji içermeyen tatlandiricilarla evde hazirlanan yiyecek ve içecekler yeglenebilir. Tatlandirici ile yapilan tatlilarda dikkat edilmesi gereken konu, tatlandiricinin yiyecege pistikten sonra eklenmesidir.
