Etkili bir bagisiklik için, temel asilarin dogru ve eksiksiz yapilmasi esastir.
Verilecek asi miktarlari, enjeksiyon sayilari ve aralarindaki süreler, ilk ve
daha sonraki tekrarlar gerektigi sekilde uygulanmalidir. Enjeksiyonlar
arasindaki ideal süre 1 ay olmakla birlikte çesitli nedenlerle daha erken ya da
geç yapilan uygulamalarda programa yeniden baslanmasina ya da enjeksiyonun
tekrarlanmasina gerek yoktur.
√ Rutin Asi Takvimi
• Dogum
Hepatit B
• 1 ay Hepatit B
• 2 ay BCG
• 2 ay DTP + TOPV
• 3 ay DTP
(*) + TOPV
• 4 ay DTP (*) + TOPV
• 6 ay Hepatit B
• 9 ay Kizamik
•
16 ay DTP (*) + TOPV
• 4-6 yas DTP (*) + TOPV
• 14-16 yas dT (**)
▪
Hepatit B: B tipi sarilik asisi.
▪ BCG: Verem asisi.
▪ DTP: \"Difteri
Bogmaca Tetanoz\" karma asisi.
▪ TOPV: Agizdan \"Çocuk felci\" asisi.
▪ dT:
Eristin tip difteri asisi içeren \"difteri Tetanoz\" asisi.
(*) Ilk karma
asiyla havale ve bilinç kaybi gözlenenlere DT (Difteri Tetanoz\" asisi
uygulanir.
(**) Eriskin tip difteri Tetanoz asisi bulunamazsa yalnizca
Tetanoz asisi yapilir. 10 yilda bir tekrarlanir.
♥ Ana Çocuk Sagligi
Merkezi ve Saglik Ocaklarinda rutin olarak uygulanmayan diger
asilar:
\"Kizamik-Kizamikçik-Kabakulak\" MMR (15. ay ve 5 yas), \"Hepatit A\"
(0.1.6. ay), \"Hemofilus influenza tip b\" Hib (DTP+TOPV ile beraber) ve \"Su
çiçegi\" asilarinin (15. ay MMR ile beraber) olanaklar elveriyorsa rutin olarak
uygulanmasi saglanmalidir.
√ RUTIN OLARAK UYGULANAN ASILAR
1983
yilinda UNICEF (Dünya Çocuklari Yardim Fonu) tarafindan baslatilan \"Çocuk
Yasatma Devrimi\"nin ilkelerinden biri de tüm çocuklari asi ile korunulmasi
mümkün, öldürücü ve sakat birakici alti hastalik olan tüberküloz (verem),
difteri, bogmaca, tetanoz, çocuk felci ve kizamiktan korumaktir. Ülkemizde bu
asilarin uygulanmasina öncelik verilmektedir. T.C. Saglik Bakanligi 1998 yili
itibariyle hepatit b asisini da rutin asi takvimi içine almistir.
Aileler
çocuklarini bir yasini doldurmadan önce b tipi sarilik, tüberküloz, difteri,
bogmaca, tetanoz, çocuk felci ve kizamiga karsi asilatmis olmalidirlar. Asilar,
çocuklari bir çok tehlikeli hastaliktan korur. Asilanmamis çocuklarda beslenme
bozuklugu, sakatlik ve ölümler asili olanlardan daha sik görülür.
√ Rutin
Olarak Uygulanan Asilar
• BCG (Verem)
• Difteri-Bogmaca-Tetanoz
•
Çocuk Felci (agizdan, canli)
• Kizamik
• Hepatit B (B tipi sarilik)
√ Güncel Asilar
• Kizamik-Kizamikçik-Kabakulak (MMR)
• Hemofilus
influenza Tip B (Hib)
• Hepatit A (A tipi sarilik)
• Asellüler Bogmaca
• Çocuk Felci (adale içine, ölü)
• Su Çiçegi
• Grip (influenza)
• Diger
√ Gelistirilmekte Olan Asilar
• Parazit Asilari
•
AIDS'e karsi asi
• Kanser Asilari
• Diger
√ ASILARIN BIRLIKTE UYGULANMASI
Bir kez uygulanmakla tam bagisiklik
saglamasi, asilanan her bireyde ömür boyu bagisiklik birakmasi ideal bir asinin
özellikleridir. Zayiflatilmis bazi canli virus asilari disinda bu ideale ulasmak
henüz mümkün olmamistir. Kalici ya da uzun süreli bagisiklik için asilarin bir
arada ve belli araliklarla tekrarlar halinde uygulanmasi gerekmektedir. Asilama
programi, ayni anda bir çok asinin beraber yapilarak, olabildigince çok sayida
hastaliga karsi direnç gelisimini saglamalidir.
Bir arada kullanilan
asilar, iki yolla ugulanmaktadir. Birincisi birden fazla asinin üretim
asamasinda ayni enjektör içinde karistirilarak kullanima sunulmasi, ikincisi ise
birden fazla asinin farkli enjektörlerde degisik vücut bölgelerine
uygulanmasidir. Aksi belirtilmedikçe asilar, uygulayan kisi tarafindan ayni
enjektöre çekilerek karistirilmamalidir. Bu durumun bir istisnasi karma asi ile
Hib asisinin ayni enjektör içinde verilebilmesidir.
Birlikte kullanima
sunulan asilar, söz konusu asilara özgü yan etkileri siddetlendirmezler. Kombine
asilarin en iyi bilineni \"karma asi\"dir.
(Difteri-Bogmaca-Tetanoz).
Asagida bazi kombine asi gruplari sunulmustur.
Her biri son derece güvenilir ve etkili asilardir.
Kombine Asilar
Difteri + Bogmaca + Tetanoz DTP
Difteri + Tetanoz DT
Eriskin tip
Difteri + Tetanoz dT
Kizamik + Kizamikçik + Kabakulak MMR
Difteri +
Bogmaca + Tetanoz + Ölü Çocuk Felci DTP + IPV
Difteri + Bogmaca + Tetanoz +
Ölü Çocuk Felci + H. influenza tip b DTP + IPV+ Hib
Difteri + Tetanoz + Ölü
Çocuk Felci DT + IPV
Difteri + Asellüler Bogmaca + Tetanoz DTPa
Difteri
+ Asellüler Bogmaca + Tetanoz + Ölü Çocuk Felci DTPa + IPV
Difteri +
Asellüler Bogmaca + Tetanoz + H. influenza tip b DTPa + Hib
Difteri +
Asellüler Bogmaca + Tetanoz + Ölü Çocuk Felci + Hib DTPa+IPV+Hib
Difteri +
Asellüler Bogmaca + Tetanoz + Hepatit B DTPa + HBV
Difteri + Asellüler
Bogmaca + Tetanoz + Hepatit B + Hib DTPa+HBV+Hib
√ ÖZEL DURUMLARDA
ASILAMA
Böbrek Hastaliklari
Kalp Hastaliklari
Seker Hastaligi
Allerjik Hastaliklar
Gebelik
Bagisiklik Yetersizligi
Ilaç
Tedavisi
Sinir Sistemi Hastaliklari
Kan Hastaliklari
Kanser
Prematürelik
√ Böbrek Hastaliklari
Asilama sirasinda gelisen,
\"proteinüri\" adi verilen, idrarda protein atilimi durumu çogu kez hekim ve
ailede kaygi uyandirir. Böbrek hastaligi olan ya da böbrek hastaligina egilimi
olan çocuklarda proteinürinin ortaya çikisi siklikla asilamaya ara verilmesine
yol açmakta, çocuklar bir çok ciddi hastaliga karsi savunmasiz kalmaktadirlar.
Fransa gibi bazi ülkelerde kronik böbrek hastaliginda asi uygulanmasi yasalarla
engellenmistir. Fakat çesitli arastiricilar tarafindan, asi takvimlerinde
verilen dozlarda ayarlamalar yapilmak suretiyle uygulanan semalarla güvenilir
bir bagisiklamanin saglanabilecegi ileri sürülmüstür.
Böbrek hastaligi
olan kimselerde, yapilan çesitli çalismalarla, BCG, agizdan çocuk felci asisi,
karma asi, kizamik-kizamikçik-kabakulak asilarinin güvenle kullanilabilecegi
kanitlanmistir. Yalnizca tifo asisinin yapilmasi önerilmemektedir. Asilar
olabildigince hastaligin iyilik dönemlerinde uygulanmali, bir dozun tamami
uygulanmadan önce azaltilmis dozlar uygulanip, idrarda protein atilimi ölçülerek
durum degerlendirmesi yapilmalidir.
√ Kalp Hastaliklari
Durumu stabil
(duragan) olan çocuklarda asilama tehlikesiz bir girisimdir. Romatizmal kalp
hastaligi olanlarda, aktif dönemde asi yapilmamalidir. Kalp hastaligi olan
çocuklarda influenza ve kizamik asilari özellikle ve ilk firsatta
yapilmalidir.
Seker Hastaligi (Diabet)
Diabetli çocuklarin
infeksiyonlara direnci çok daha düsüktür. Bu nedenle genel kaninin aksine, seker
hastaligi olan çocuklarda asilama programlarina çok daha fazla önem
verilmelidir. Hastalik kontrol altindaysa, çocugun genel durumu iyiyse, idrarda
seker atilimi en alt düzeylerde ve idrar çikisi normalse diabtli çocuklarda asi
uygulamalarinin herhangi bir sakincasi yoktur. Dikkat edimesi gereken tek konu,
tifo ve paratifo asilarinin yarasiz ve tehlikeli oldugu için uygulama disinda
birakilmasi gerektigidir.
Allerjik Hastalar
Günümüzde yaygin olarak
kullanilan asilarin daha saf olarak hazirlanmalari nedeniyle, allerjik
bireylerde asilama sonrasinda allerjik reaksiyonlar ve yan etkiler son derece
azalmistir. Asilar, mikrobun üretildigi ortama ait bazi maddeleri de içerirler.
Bazi asilarda yumuta proteinleri (influenza, kabakulak, kizamik) eser miktarda
bulunur. Yumurta allerjisi olanlarda ürtikere yol açabilir. Kimi asilar ise az
miktarda antibiyotik içerir. Kanamisin, neomisin gibi antibiyotiklere allerjisi
olanlarda döküntüler meydana gelebilir. Ancak bu gibi reasiyonlar nadiren yasami
tehdit edecek boyutlara ulasir.
Allerjik kimselere tifo ve paratifo asisi
yapilmamalidir. Allerjik çocuklar, hastaliklarinin aktif döneminde
asilanmamalidir. Asinin allerjik kisi için tehlike yaratabilecegi bilinen
herhangi bir antibiyotik içermediginden emin olunmalidir. Süpheli durumlarda
seyreltilmis asiyla test yapilabilir.
Gebelik
Hamile Kadinlarda Zarasiz Olan
Asilar:
Tetanoz
Influenza ( grip )
Çocuk Felci ( ölü IPV )
Kolera
Hepatit B
Yalnizca Gerekli Durumlarda Yapilmasi Gereken
Asilar:
BCG
Bogmaca
Difteri
Kizamik
Meningokok
Pnömokok
Kuduz
Kabakulak
Hamile Kadinlara Yapilmamasi
Gereken Asilar:
Çocuk Felci (canli TOPV)
Kizamikçik
Bagisiklik
Yetersizligi
Dogumsal ya da sonrada edinilen bagisiklik yetmezligi
durumlarinda canli asilar kesinlikle kullanilmamalidir. BCG, kizamik, su çiçegi
gibi canli asilar takvim disi birakilmalidir. Inaktif (ölü) asilar ise asinin
etkin ve güvenilir oldugu kanitlanmissa kullanilmalidir.
Ilaç Tedavisi
Alan Hastalar
Kortizon ve kanser ilaçlari kullanilan çocuklarda canli asi
kullanimi sakincalidir. Bu tip ilaçlar bagisiklik sistemini baskiladiklari için
BCG, kizamik ve su çiçegi asisi uygulamalarindan kaçinilmalidir. Lösemili
çocuklar tedavi nedeniyle bagisiklik sistemi baskilanmasinin tipik bir
örnegidirler. Bu çocuklarda asilamanin, tedavi baslanmadan üç ay önce bitmis
olmasi gerekmektedir. 3 - 12 ay içinde ilaç tedavisi almayacak olanlara kizamik
asisi yapilabilir. Inaktif (ölü) asilar lösemili çocuklarda güvenle
kullanilabilmektedir.
Sinir Sistemi Hastaliklari
Ilerleyici beyin ve
sinir hastaligi olanlarda asilama yapilmaz. Geçmisinde havale öyküsü olan
bebeklerde asilar dikkatle uygulanir. Bogmaca asisiyla ilgili ciddi sorunlar
ortaya çikmissa takvimden çikarilir. Asellüler bogmaca asisi (DTPa) ile
nörolojik yan etki olasiligi düsüktür. Sarali çocuklarda, havale geçirmeye
egilimli bebeklerde ates düsürücü ve gerekirse havale önlyici \"diazem\" korumasi
altinda asi yapilabilir. Dogumda beyin zedelenmesi nedeniyle arazlari olan
çocuklarda asi uygulamalari 1 yasina dek ertelenmelidir.
Kan
Hastaliklari
Kan dinmezligi (hemofili) hastalarinda kanamaya egilim nedeniyle
asilar, hemen altinda kemik bulunan, kanama oldugu taktirde kolay baski
uygulanabilecek bir bölgeye yapilmalidir. Akdeniz anemisi (talasemi) olan
çocuklarda oldugu gibi kan nakli gereken durumlarda, canli asi yapilacaksa, kan
verilmesinden en az 6 hafta sonra asi uygulanmalidir.
Kanser
Canli
asilar kanserli hastalarda sakincalidir. Ölü (inaktif) asilarin kullanimi
herhangi bir sorun olusturmaz. Asilarin, hastaligin tedavi uygulanmayan iyilik
dönemlerinde yapilmasi uygun olur. BCG (verem) asisi canli asi olmakla birlikte
kanserli hastalarda ciddi bir yan etkiye yol açmaz. Eger kanserli hasta kuduz
bir hayvan tarafindan isirilmissa, asi mutlaka yapilmalidir. Kanser tedavisi
tamamlanarak iyilesmis hastalarda asilar güvenle verilebilir. Ancak enjeksiyonun
radyoterapi ya da ameliyat olunmus bölgenin disinda bir tarafa uygulanmasi
yerinde olur.
Prematürelik
Yapilan çesitli arastirmalarla prematüre
bebeklerin 2 aydan itibaren asilanmasinin herhangi bir sorun yaratmadigi
kanitlanmistir. Ancak hastanede yatmakta olan prematürelere, diger bebeklere
bulasma riski nedeniyle canli oral çocuk felci asisi yapilmamalidir. Vücut
agirligiyla asilara bagli yan etkiler arasinda dogrudan bir iliski olmamakla
birlikte Fransa'da BCG asisinin 3 kilogramin altindaki çocuklara uygulanmamasi
yasal bir zorunluluktur. Ülkemizde bu konuda klinikler arasinda farkli
uygulamalar mevcuttur.
