Küçücük bir canli 2.500 yildir insan cildine zarar vermektedir.Fark edilmesi
oldukça zordur ve deride siddetli bir kasintiya sebep olur.Her yil dünyada 300
milyondan fazla uyuz vakasinin meydana geldigi bilinmektedir. Hastalik herhangi
bir nesilde veya çagda kisisel hijyene ragmen ortaya çikabilir.
√ UYUZ
NASIL ILERLER?
Uyuz insan gözüyle görülemeyen mikroskobik bir canlinin sebep
oldugu bir hastaliktir.Küçük, yuvarlak vücutlu ve 8 bacakli olup deride yuva
yapar ve alerjik bir reaksiyona sebep olur.Bunun sonucunda çok aci veren,
siddetli bir kasinti olur ve hasta bütün gece uyuyamaz.
Uyuz herhangi bir
kisiden baskasina( bir çocuk, bir arkadas, bir aile ferdi olabilir) yakin
temastan dolayi geçebilir.Uyuz, daha çok gelir seviyesi düsük ailelerde, ihmal
edilen çocuklarda veya bagisikligi zayif olan kisilerde rastlanir.
Isi
ve kokunun cezbettigi canli;yuva yapmak, yumurtalarini birakmak ve diskisini
atmak için üst deri içerisinde tüneller açar.Kurtçuk yumurtadan çikar ve derinin
yüzeyine dogru hareket eder.Yetiskin canlilara dönüsmek için deri yüzeyindeki
epidermis tabakasi içinde yasar.Vücuda yayilmadan bir ay geçebilir, kisi bu süre
içinde sadece kasinti hissedebilir.
√ UYUZU NASIL TANIRIZ?
Uyuzun en
erken ve en yaygin belirtisi özellikle geceleri ortaya çikan kasintidir.Erken
ortaya çikan uyuzda küçük kirmizi kabarciklar ve sivilceler görülür.Daha
ilerlemis vakalarda deri kabuklu ve pullu olabilir.Uyuz çogunlukla vücudun
kivrim ve çatlaklarinda baslar,özellikle parmaklar arasinda, dirsek ve
bileklerde, kalça ve kemer hizasinda, kadinlarda meme basinda, erkeklerde cinsel
organda görülebilir.Bileziklerin, yüzüklerin altindaki deride saklanirlar veya
tirnaklarin altinda görülebilirler.
Çocuklarda daha çok genel bir kasinti vardir.Avuç içi,taban ve saç derisini tutmaksizin bütün vücuda yayilabilir. Kisi bütün gece kasintidan dolayi uykusunu kaybettigi için yorgun ve sinirli olabilir.Uyuzla birlikte bakteriyel enfeksiyon da görülebilir. Çocuklarda, uyuz çogu zaman özellikle enfeksiyonlarla beraber olabilir.Bakteriyel enfeksiyonlar öncelikle tedavi edilmelidir.Uyuz tedavisi bilahare yapilir.Eger uyuz tamamen tedavi edilmezse belirli bir süre sonra tekrar ortaya çikar.
√
KABUKLANMA VE NORVEÇ UYUZU
Kabuklanmis uyuz; yakinmalarin daha yogun ve döküntülerin yaygin oldugu bir klinik tablodur.Eller ve ayaklar da dahil vücudun genis bölgelerinde görülebilir.Bu kabuklarda binlerce uyuz paraziti ve onlarin yumurtalari saklanir, bu da yapilan tedaviyi zorlastirir.Çünkü direkt deriye uygulanan medikasyonlar kalinlasan deriye etkimeyebilir.Uyuzun bu çesidi AIDS ve kanser gibi bagisiklik sistemi zayif hastalarda en çok meydana gelen tipidir. Bu durum oldukça bulasicidir.
√ KESIN TANI
Uyuz çogu zaman dermatologlar tarafindan teshis edilir.Tüm vücudun siki bir incelenmesi gerekir. Eger dermatolog teshis koyamiyorsa, basit ve agrisiz bir test yapabilir.Test; süphe duyulan yer üzerine steril mineral yagdan bir damla damlatilmasi suretiyle yapilir.Gerilmis üst deriden bistüri ile küçük bir parça alinir.Bu parça mikroskobla incelenir.Teshis;uyuz mikroplarinin ve yumurtalarinin bulunmasi ile konulmus olur.Lüzümu halinde deri biopsisi ile de tani konulabilir.
√ EN
ÇOK TEHLIKEDE OLANLAR KIMLERDIR?
Uyuz etkeni zengin veya fakir, genç veya yasli herkese bulasabilir.Uyuz, en çok birbiriyle yakin fiziksel temasta bulunanlarda, özellikle çocuklarda, emziren annelerde ve yasli insanlarda görülür.
Çalisan ailelerin 2 yasin altindaki çocuklarinda risk fazladir.Onlari anneler ve daha büyük kardesler ve sonrada yakin temasta bulunduklari diger aile fertleri izler.Bununla birlikte askerler ve erkek mahkumlar, yasam sartlarindan dolayi hastaliktan çabuk etkilenirler.Huzur ve bakim evinde kalan yasli kisiler de uyuza kolayca yakalanabilirler.
Çünkü;
° 1-Bagisiklik sistemleri zayiftir.
* 2-Elbise degistirmeleri , banyo yapmalari , giysilerini ve kendilerini
temizlemeleri zordur.
° 3-Yaslilarda farkli hastaliklarin da bulunmasindan dolayi ayirici tani güç olabilir.
√ TEDAVI
Uyuzdan; reçeteyle yazilan %5lik permethrin kremiyle uygulanan tedavi sonucu kolay ve çabuk bir sekilde kurtulunabilir. Bu krem yatarken tüm vücut derisine sürülür ve ertesi günün sabahi yikanir. Kremin serin yerde muhafaza edilmesi, kuru cilde sürülmesi ve ciltte 8-14 saat kalmasi tavsiye edilir. Tedaviden sonra yeni belirtiler ortaya çikarsa bir hafta aradan sonra ikinci bir tedavi daha önerilebilir.
Bir
baska tedavi ise %1lik lindane’dir. Lindane; bebeklerde, küçük çocuklarda,
hamile ve emziren kadinlarda, felçli kisilerde ve diger nörolojik hastaliklari
olan kisilerde kullanilmamalidir.
Grup veya aile içindeki her birey
kasinti olsun veya olmasin tedavi edilmelidir.Risk altinda bulunan toplumun
hepsi, bir uyuz salginini engellemek açisindan tedavi edilebilir.
Bir
ailede bulunan bütün bireyler es zamanli olarak tedavi edilmelidir. Toplu olarak
ortaya çikan uyuz vakalari sik denetlemelerle kontrol altina alinabilir. En
etkili yol ise bütün hastalari ve personeli ayni anda tedavi etmektir.
√
UYUZ OLDUGUNUZDA NE YAPABILIRSINIZ?
Tedaviye baslamak için en kisa sürede bir
dermatologa görünün. Unutmayin;parazitlerden ne kadar rahatsiz olursaniz olun,
uyuz sizin kisisel temizliginizin bir yansimasi degildir.
° Elbiselerinizi,
yatak örtülerini ve havlulari sicak suda yikayin ve makineyle kurutup kizgin
ütüden geçirin.
° Bütün evi elektrikli süpürgeyle temizleyin ve torbasini
güvenli bir yere atin.
√ NE YAPMAMALIYIZ?
° Kesinlikle evde yapilan
ilaçlari denemeyin.Çamasir deterjani kullanmayin.
° Kortizonlu merhemler ve
dermatologlar tarafindan önerilmeyen kremleri asla kullanmayin
