UMBLIKUS HASTALIKLARI
TARIHÇE
Umblikusun embriyolojisi ve anomalileri 19. yy dan beri bilinmektedir. O zamanin cerrahi kitaplanda vitellointestinal duktusun fistül, sinüs veya kist seklinde persistansi açiklanmaktadir.
“Konjenital umblikal anüs” terimi umblikusdan fekal drenaji ve intestinal prolapsusu tanimlamak için kullanilmistir.
“Enteroteratoma” terimi vitellointestinal duktusun kalintisi görünümündeki umblikal polipleri tanimlamak için kullanilmistir.
Umblikal patolojilerin cerrahi tedavisi son 100 yilda pek degismedi. Örnegin umblikal kord granulomu o zamanda gümüs nitrat ile koterize edilmekteydi.
Benzer sekilde urakus anomalileri ve cerrahi tedaviside bilinmekteydi.
Umblikal hernilerin çogunun spontan rezolusyonu bu yüzyilin baslarinda anlasilmisti. Tedavide ayrica eksternal kompresyon önerilmekteydi. Cerrahi tedavide eksizyon yerine umblikusun korunmasi da önerilmekteydi.
Umblikus üzerine yazilan en iyi yazi 1916 yilinda Cullen tarafindan yazilmisti.
Umblikusun in utero dönemdeki vital fonksiyonlari, dogumdan sonra fizyolojik önemini yitirmesiyle gelismektedir. Fakat umblikusun psikolojik önemi, cerrahi bir isleme bagli olarak onu kaybedenlerde ön plana çikmaktadir. Ayrica bazi çocuklarin kendilerini geçmiste annelerine baglayan bu noktaya karsi artmis ilgisi söz konusudur.
Umblikal herniorafi çocukluk çaginin sik yapilan cerrahi girisimlerindendir.
Umblikus birçok laparoskopik girisimde port giris yeri olarak kullanilir.
Bazi durumlarda umblikus intestinal veya üriner stoma yeri olabilmektedir.
Umblikal damarlarin kanülasyonu ile yenidoganlarda damar yolu açikligi saglanabilir.
EMBRIYOLOJI
Baslangiçta amnion dorsalde , yolk kesesi ise ventralde yerlesmistir. Embriyo , Choriona (gelisen plasenta) ekstraembriyonik mezodermden olusan ve içerisinde umblikal damarlarin ve allatoisin gelistigi bir sap ile tutunmustur.
1,7 mm lik 3. gestasyonel haftadaki embriyo, primitif gut henüz yolk kesesiden ayrilmamistir.
Amniotik kavite dorsaldedir. Ekstraembriyomik mezodermden gelisen umblikal damarlar gelecegin plasentasini (Chorion) embriyona baglar.
Yolk Kesesi ;
1. Intracoelomic
2. Extracoelomic olarak ikiye ayrilir.
Intracoelomic yolk sac embriyoda primitif sindirim kanali olur ve vitellin kanali vasitasiyla extracoelomik yolk sac ile iliskili kalir.
Bu baglanti normalde 5. ve 7. gestasyonel haftalar arasinda kaybolur. Bu baglantinin kaybolmamasi durumunda asagidaki anomaliler ortaya çikar.
Gestasyonun 3. haftasinin basinda yolk kesesinin posterior kismi bir divertikül olarak gelisir ve allantois ismini alir. Allantois embriyonun göbek kordonu içine dogru uzar.
Allantois alt vertebralilarda gelisen renal sistem için bir rezervuar görevi görür. Fakat insanda bir rolü yoktur. Urakusun geçici extraembriyonik kismi seklinde rudimanter olarak kalir.
Distal sonbarsak (Hindgut) ürorektal septumun büyümesi sonucunda ventralde ürogenital sinüs ile birlesir. Gelismekte olan mesane urakus sayesinde allantois ile baglantili kalir. Urakus tamamen mesaneden ortaya çikar ve degisik sekillerde persistans gösterebilir.
Urakus mesaneyi allantois ile birlestirir. Normalde oblitere olur. Artiklari ;
1) Median umblikal ligaman
2) Patent urakus
3) Sinüs
4) Kist seklindedir.
Embriyo gelistikçe (Bends and Folds) amnion embriyoyu ve gelisen umblikal kordonu sarar.
Umblikal kordon yapilari;
1. Allantois
2. Umblikal damarlar
3. Vitellin kanali
4. Primitif mezenkim (Wharton’s Jeli)
5. Vitellin damarlar.
6. ve 10. haftalar arasindaki hizli intestinal büyüme döneminde barsaklarin uzamasi extra embriyonik (Extracoelomik)tir. Vucut duvarlari gelistikçe barsaklar coelomik kavite içinde kalirlar. Rotasyon ve fiksasyon prosesi tamalanir. Fibromusküler umblikal halka ise kasilmaya devam ederek dogumda kapanir. Bu halkanin açik kalmasi umblikal herni ile sonuçlanir. Diger abdominal duvar defektlerinin aksine, umblikal hernilerin kendiliginden düzelme egilimleri vardir. Bu umblikal halkanin gelisiminin dogumdan sonra da devam ettigini gösterir.
Embriyolojik Özet ;
3. hafta (1,7 mm lik embriyo) primitif barsak yolk kesesinden henüz ayrilmamistir. Amniotik kavite dorsaldedir. Umblikal damarlar ekstraembriyonik mezoderm içinde gelisecek embriyoyu gelisen plasentaya (chorion) baglarlar.
4. hafta (2,5 mm lik embriyo) ; embriyonun fleksiyonu ve içe kivrilmasi sonucunda amnion embriyonu sarmalar. Vitelline kanali gelismekte olan umblikal kordun bir parçasidir.
5. hafta (5 mm lik embriyo) ; 5. ve 7. haftalar arasinda yolk kesesi ile sindirim kanali (barsaklar) arasindaki baglanti olan vitellin kanali kaybolur.
10. hafta (45 mm lik embriyo) ; 6. ve 10. haftalar arasinda ekstraembriyonik (extracoelomic) olan barsaklar 10. haftada peritoneal kaviteye dönmüstür.
UMBLIKAL YAPILARIN EMBRIYONIK SONLARI :
1. URACHUS: Mesane ile allantoisi birbirine baglar. Oblitere olarak median umblikal ligaman adini alir. Açik kalirsa patent urakus, sinüs veya kist meydana gelir.
2. OMPHALOMESENTERIC DUCT : Yolk kesesi ile ortabarsagi birbirine baglar.(Vitellin duct) oblitere olarak kaybolur. Yada meckel divertikülü, patent omfalomesenterik kanal, sinüs, kist, fibröz band veya umblikal polip olarak persistan kalabilir.
3. OMPHALOMESENTERIC ARTERIES : Çogu regresyona ugrar. Çölyak, superior mezenterik ve inferior mesenterik arterleri olusturmak üzere birlesirler. Dominant arter meckel divertikülüne eslik edebilir.
4. OMPHALOMESENTERIC VEINS : Duodenum çevresindeki pleksus superior mesenterik ve portal ven olur. (hem sol hemde sag venler) Eger pleksusun ventral kismi persistans gösterirse preduodenal portal ven karsimiza çikar.
5. UMBLIKAL ARTERLER : Dogumdan sonra oblitere olarak lateral umblikal ligamanlari olustururlar.
6. UMBLIKAL VENLER : Sag imblikal ven oblitere olur. Sol umblikal ven duktus venosus olarak plasental kanin inferior vena kavaya ulasmasini saglar. Sol umblikal ven (duktus venosus) falsiform ligamani olusturur.(Lig. Teres hepatis)
Dogumdan sonra umblikusun ayrilma zamani ; 3 gün – 2 ay arasindadir.(3 – 67 gün arasi) (Ortalama 14 – 15 günde)
Umblikusun ayrilmasi eger > 3 hafta olursa kalitimsal bir nötrofil mobilite defektine bagli immun yetmezlik olasiligi akla gelmelidir.
Dogumdan sonra umblikal kordona Basitrasin gibi antimikrobiyaller uygulanir. Daha sonra umblikus izopropil alkolle temizlenir.(Mersol)
Iyotlu antimikrobiyaller (Baticon) kullanilmamalidir. Çünkü içindeki iyotun sistemik emilimine bagli olarak troid metabolizmasi bozulur ve hipotiroidizm ortaya çikar.
Eger ufak bir umblikal kord hernisi varsa dikkatsizce yerlestirilen umblikal klemp barsaklari hasarlayabilir. (5 cm uzaktan klemp konulmali! Edinsel intestinal atreziye sebep olabilir.).
